Een inzicht in de geschiedenis van de familie Geldhof te Sijsele (2)

Een inzicht in de geschiedenis van de familie Geldhof te Sijsele (2)

Wilfried Morre

ALFABETISERING EN GELETTERDHEID

“Een interessante maatstaf om te achterhalen hoe het was gesteld met de welvaart en het welzijn van de familietak in Sijsele is de onderwijsgraad van de familieleden. Vlaanderen kende tijdens de 19^de eeuw immers een zeer geringe alfabetiseringsgraad, zowel in de steden als op het platteland. Daaruit kan besloten worden dat geletterdheid eerder een exclusief gegeven was, weggelegd voor de meer bemiddelde groepen in de samenleving.

Gegevens over de alfabetiseringsgraad in Vlaande­ren zijn moeilijk te vinden en ook moeilijk te interpreteren: om na te gaan of iemand kon lezen of schrijven zou men de registers van de burgerlijke stand kunnen raadplegen en nagaan of hij/zij in staat was de akten te ondertekenen. Dit brengt echter enkele problemen met zich daar in het onderwijs in de 19^de eeuw vooral het lezen centraal stond, en niet zozeer de kunst van het schrijven. Bovendien is het ook goed mogelijk dat een analfabeet wel in staat was zijn/haar naam te noteren, maar niet kon lezen of schrijven. Er zijn in Vlaan­deren tot op heden relatief weinig opzoekingen doorgevoerd die met al deze aspecten rekening houden. Desalniettemin zijn wel enkele algemene cijfergegevens voorhanden. Voor de provincie West-Vlaanderen geldt dat in de periode 1866­1870 zo'n 38,4% van de bevolking analfabeet was, in de zin dat hij/zij niet in staat was vlot te lezen of te schrijven. Het grootste aandeel van deze groep analfabeten werd gevormd door ambachts- en werklui.

Huwelijksfoto van Gaston Geldhof en Martha Clara De Lille, 18 augustus 1937. Fotoverzameling familie Geldhof

Het is onduidelijk of Leon Geldhof (1877-1965) en Flavie Marie Dugardyn (1882-1967) zelf een scholing genoten hebben, maar wel staat vast dat hun vier kinderen die mogelijkheid gekregen en deze ook benut hebben. Mijn grootmoeder kon zich echter wel levendig herinneren hoe haar grootmoeder, Flavie Marie Dugardyn, gekleed in uitsluitend zwarte kledij, geregeld in de Bijbel zat te lezen terwijl ze haar winkel openhield. Dit wijst niet alleen op het uitgesproken religieuze karakter van de vrouw, maar het toont ook aan dat de vrouw geletterd was en dus enige vorm van scholing moet gehad hebben. Uit dit gegeven op zich kunnen we zeker afleiden dat het geen arme familie kan geweest zijn: alleen welgestelde mensen in die perio­de genoten een opleiding. Mogelijks hebben de financiele middelen van Leon Geldhof en Flavie Dugardyn, hoe groot deze ook geweest mogen zijn, geholpen om de stap naar de scholing van eigen kinderen te zetten.

In het gezin, dat uit vier kinderen bestond, behaalden uiteindelijk alle kinderen een hoger diploma, inclusief de twee dochters. De vier kinderen volgden middelbare school in het St-Leo College te Brugge, om vervolgens elders hogere studies te volgen. De twee zonen, Omer en Gaston, behaalden hun diploma, dat overigens geen universitair diploma was, te Brussel. Gaston (1909-1993), mijn overgrootvader, behaalde het diploma van onderwijzer aan de normaalschool en slaagde er in zijn latere leven in schoolhoofd van de dorpsschool in Sijsele te worden.

De twee dochters van Leon Geldhof traden allebei vrijwillig in het klooster van de Congregatie van de Zusters Maricolen te Brugge, hetgeen het katholicisme binnen de familie en de goede relatie met kerkelijke instanties bevestigt. Germaine Geldhof, die het hoger diploma snit en naad behaalde, werd Zuster Marie-Gonzague en zou tot aan haar dood in 2006 les geven in het klooster. Julie Geldhof, met het diploma huishoudkunde, werd moeder overste van de nieuwe nonnen in Hooglede en zou de naam van Zuster Marie-Eduard dragen. Haar taak bestond erin net ingetreden nonnen te begeleiden en op te leiden tot volwaardige kloosterzusters. In een telefoongesprek op 21/3/2013 bevestigde Zuster Sabina, de zuster die tegenwoordig instaat voor het archiefwezen van de Congregatie van de Zusters Maricolen te Brugge, deze informatie over mijn betovergroot tantes met overtuiging.

Het feit dat beide zusters een relatief hoge functie vervulden in de Congregatie van de Maricolen geeft aan dat de bruidsschat van de zusters bij het betreden van het klooster vrij hoog moet geweest zijn. De functie die iemand in zo’n klooster kon vervullen was, zeker in het verleden, doorgaans gelinkt aan het bedrag dat aan het klooster werd geschonken bij de intrede.

Dit gegeven in acht genomen, bevestigt de carriere van mijn overgroottantes niet alleen de hypothese dat de familie Geldhof-Dugardyn zeer katholiek was, maar tevens de hypothese dat de familie over aardige financiele middelen beschikte en dat dit een invloed had op de scholing en de carrieremogelijkheden van hun kinderen.

SOCIALE MOBILITEIT?

Of hier sprake is van sociale mobiliteit valt moeilijk te zeggen. Het ziet er naar uit dat er al vrij vroeg behoorlijk wat eigendommen circuleerden binnen de familie en dat de familie al vrij vroeg een bepaalde sociale status kon vergaren. Of Karel Logghe (de overgrootvader van Gaston) zijn bezittingen en status zelf ook had meegekregen van familieleden, of dat hij ze zelf vanuit het niets verdiende, is maar de vraag. Helaas kan hier in dit werk niet dieper op ingegaan worden. Wel kan worden gezegd dat de achtergrond waarin Gaston Geldhof opgroeide hem de mogelijkheid heeft ge­geven een diploma te behalen en een belangrijke functie in zijn dorp, namelijk die van school directeur, te vervullen.

OP DE GOLVEN VAN DE SECULARISERING?

Een interessante bedenking die hierbij gemaakt kan worden, heeft te maken met het feit dat Gaston Geldhof in de jaren ’50 van de 20^ste eeuw schooldirecteur werd van de Gemeentelijke Jongensschool in Sijsele, en niet van een katholieke school. Dit gegeven is enigszins opmerkelijk, gezien zijn streng katholieke achtergrond en zou eventueel in verband kunnen gebracht worden met het proces van secularisering, waarbij de impact van de Kerk op het maatschappelijk leven werd teruggedrongen. Dit proces voltrok zich in Vlaanderen vanaf de 19^de eeuw. In een tweede interview wist Rita Geldhof hier nog aan toe te voegen dat Gaston Geldhof altijd een diep gelovig man is geweest en dat zijn keuze voor het gemeenschapsonderwijs weinig te maken had met religie. Zijn voornaamste motief zou een onvrede geweest zijn met de collaborerende houding van sommige katholieken en sommige leden van de katholieke partij in Sijsele tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn stemgedrag sloot hier­bij aan: zijn stem ging doorgaans naar de Gemeentebelangen in Sijsele en nooit naar de Christene Volkspartij (CVP).”

NABESCHOUWING

De ruime belangstelling voor onze bijdrage over de familie Geldhof in ons maartnummer deed ons niet enkel veel genoegen maar toont vooral aan hoe de interesse voor plaatselijke geschiedenis en persona­ges levendig blijft in Sijsele.

Tussen de regels door kan men opmaken welke kwaliteiten aan de relatief aanzienlijke welstand van de familie Geldhof ten grondslag liggen: gezond verstand, vlijt, zin voor praktijk, nuttige kennis en zakelijk inzicht zijn er de meest opvallende van.

Het zijn deze eigenschappen die men bij zovele fa­milies in dorpsgemeenschappen over gans Vlaande­ren terugvindt en die in de loop der decennia in niet te onderschatten mate hebben bijgedragen tot de plaatselijke en zelfs landelijke welvaart.

Wij danken Eline Mestdagh om ons het resultaat van haar studie in Erfgoedblad Damme te laten publiceren. Hoewel zij een uiterste objectiviteit heeft betracht in haar tekst, voelen wij de familietrots zinderen doorheen haar oeuvre. En terecht.