Moerkerke 1860: een verkeerde aangifte

Moerkerke 1860: een verkeerde aangifte

Denis Raman

Alles begint op 18 September 1860 op de burgerlijke stand te Moerkerke bij een foutieve aangifte van een geboorte met documentnummer 174.

Getekend: ambtenaar van de burgerlij­ke stand, L. Van Damme en schepen S. Henneman

Gegevens: “op 18 September 1860 wordt er op de burgerlijke stand van de gemeente Moerkerke aangifte gedaan van een geboorte ‘ten tien uren in de voormiddag’ voor Louis Van Damme, burgemeester, tevens ambtenaar van den burgerlijken stand, waarbij Ivo Fraeyman, werkman, is verschenen, 36 jaar, geboren te ‘Schuiverscapelle’, die een kind van het mannelijk geslacht vertoond heeft dat geboren werd op 17 September te zeven ure ’s avonds in zijn woning. Zijn vrouw, Maria Van Den Bossche, 25 jaar oud en geboren te Oedelem, heeft het kind gebaard.”

Ivo Fraeyman heeft verklaard het kind als voornaam BERNARDUS te geven in tegenwoordigheid van twee getuigen Constant Vermeire, werkman, 38 jaar en van Judocus Dynewet, werkman, 66 jaar, beide wonende in Moerkerke. De vader, Ivo Fraeyman en de getuigen hebben verklaard niet te kunnen tekenen en niet geletterd zijnde en dit naer gedane voorlezing van de ambtenaar.

Een eerste conclusie: het lijkt me hoogst onwaarschijnlijk dat de ambtenaar van de burgerlijke stand zijn taak naar behoren heeft uitgevoerd. Enkele redenen staven deze stelling:

1. Het kind wordt vertoond voor de ambtenaar van de burgerlijke stand.
2. Het kind wordt als jongen ingeschreven met als naam BERNARDUS.
3. De vader en de twee getuigen zijn totaal ongeletterde personen.
4. De akte wordt voorgelezen en ondertekend door de ambtenaar, in dit geval de burgemeester zelf en een schepen.

Akte nummer 174 gaat de geschiedenis in want een dag later, 19 septembris 1860, wordt het kind gedoopt door de pastoor van Moerkerke, Declercq, en heeft als naam BARBARA THERESIA FRAEYMAN, dochter van Ivonis Fraeyman geboren Schuiferscapelle, 36 jaar en echtgenote Maria Vandenbossche geboren Oedelem, 25 jaar. Aanwezig op de doop waren Frederic Vandenbossche en Barbara Machet. (Wie de persoon was die de pastoor duidelijk heeft gemaakt dat het kind een meisje was en de naam Barbara Theresia zou krijgen, is niet gekend)

De doopakte (foto onder) is getekend door de toenmalige pastoor: F. Declercq. De doopakte heeft het nummer 95. Pastoor Declercq weet blijkbaar beter, want het kind krijgt de naam waar het recht op heeft en wordt als meisje BARBARA Theresia Fraeyman ingeschreven.

Op het gemeentehuis van Moerkerke is het kind, het meisje, aangegeven als jongen met de naam BERNARDUS FRAEYMAN.

Geen haan die er naar kraait welke vergissing (fout?) hier begaan werd. Tot het jaar 1886.

Wat zou de reden hiervan kunnen zijn? Een huwelijk dus. Ja hoor, want we beschikken over een aankondiging in de registers van den burgerlijken stand van de gemeente Moerkerke. Een aankondiging die opnieuw een verrassing inhoudt: Fraeyman Barbara Theresia met Fraeyman Clement en volgens de inschrijving in de burgerstand is het huwelijk in 1885 voltrokken daar waar er een vonnis is van 11 MAART 1886.

Maar dat huwelijk kan dus niet voor de burgerlijke stand: Bernard Fraeyman kan niet huwen met een man (toch niet in 1886!!!) en er moet dus een rechtzetting gebeuren. Dat kan alleen via gerechtelijke weg. Eerst met een rekwest, nadien met een vonnis.

In 1886, 26 jaar later, volgt dus een nieuwe episode rond de echte Barbara Theresia Fraeyman. Via gerechtelijke weg wordt een procedure ingeleid, een rekwest dat uiteindelijk via de rechtbank in een vonnis wordt uitgesproken. Te dezer zitting zijn er de mondelinge verklaringen van Joannes De Souter en Franciscus Van Meenen...

REKWEST

“Wij, Leopold II Koning der Belgen, aan alle tegenwoordige en toekomende doen te weten,

Dat de Burgerrechtbank van eersten aanleg van het arrondissement Brugge hoofdplaats der provincie Westvlaanderen, tweede kamer, het volgende vonnis heeft verleend overgeschreven na de rekwest waarvan den inhoud volgt:”

"Aan de Heeren voorzitter en Rechters der rechtbank van eersten aanleg zittende te Brugge, Heeft de ondergeteekende Procureur des Konings te Brugge handelende uit hoofde van zijn ambt de eer te vertoonen dat bij misslag het kind geboren den zeventienden September achttien honderd zestig te Moerkerke uit het huwelijk van Ivo Fraeyman en Marie Vandenbossche, op de registers van den burgerstand dezer gemeente ingeschreven is onder den naam van Bernardus en als zijnde van het mannelijk geslacht; dat dit kind van het vrouwelijk geslacht is en den naam draagt van Barbara Theresia. Dat dit misslag kan vastgesteld worden als ook de eenzelvigheid van gemeld kind door de getuigen 1^ste Desauter Joannes koperslager te Moerkerke; 2^de Franciscus Van Meenen kuiper aldaar; 3^de Joannes Steyaert herbergier en 4^de Jacobus Vermeersch landbouwer ook beide te Moerkerke en ook bewezen is door het extract uit het register der doopakten hierbijgevoegd. Waarom het aan den Rechtbank zal gelieven na de getuigen aanhoord te hebben, bij .... vonnis te beslissen dat te Moerkerke den zeventienden september achttien honderd zesiig, geboren is Barbara Theresia doehier van Ivo b'raeyman, werkman, oud, zes en deriig jaren en van Marie I 'andenbossche, oud, vijf en iwiniig.jaren, zijne huisvrouw en ie bevelen dai hei iussehen ie komen vonnis zal uiigesehreven worden op hei loopende regisier der geboorieakien van de gemeenie Moerkerke en den melding van hei zelve zal gemaaki worden op den rand der verbeierde akie, en de Reehibank zal rechi doen. Brugge den zesen iwiniigsien Februari achttienhonderdzes en tachtig. (Geteekend) B. Dubois” Worde medegedeeld aan den heer Reehier De Cock ien einde verslag ie doen, Brugge den zevenen iwiniigsien Februari aehiiienhonderd zes en iaehiig. De ondervoorziiier dieieekend) L. Denet.

VONNIS         Gezien de rekwesi aangeboden door heer Proeureur des Konings te Brugge sirekkende ioi bekomen der verbetering van den act van geboorte van Barbara- There­sia Fraeyman. geboren ie Moerkerke den zeventienden sepiember achtiienhonderd zesiig, dochter van Ivo en van Marie Vandenbossehe in welken akte Barbara- Theresia b'raeyman bekend staat, onder de naam van Bernardus, als zijnde van hei mannelijk geslaehi in plaats van Barbara Theresia, en zijnde van het vrouwelijk geslacht:

Gezien het afschrift van gemelden akt van geboorte in vereischten vorm afgeleverd, alsmede de verdere overgebrachte bewijsstukken; Gehoord den heer De Cock Rechter, in zijn verslag en door den heer Du Welz, substituut Procureur des Konings in zijn rekwestitorium ;Gehoord ter dezer zitting de mondelinge verklaringen van Joannes De Sutter koperslager te Moerkerke, oud, eenenvijftig jaren; 2de Franciscus Van Meenen, oud, zevenen vijftig jaren, kuiper te Moerkerke;
Overwegende dat de aangehaalde misslag genoegzaam bewezen is, en dat er aldus termen bestaan om de gevraagde verbeteringen te bevelen, om deze redenen, de Rechtbank zegt voor recht dat het bij misslag is dat in voorberoepen akt van geboorte Barbara Theresia Fraeyman bekend staat als zijnde van het mannelijk geslacht en onder den naam van Bernardus in plaats van zijnde van het vrouwelijk geslacht, en onder de naam van Barbara Theresia.

Diensvolgens beveelt dat denzelven misslag aldus zal hersteld zijn en den akt van geboorte van Barbara Theresia Fraeyman ingeschreven in de registers van den burgerstand der gemeente Moerkerke voor het jaar achttienhonderd zestig ten welken einde beveelt dat het voorhandig vonnis zal ingeschreven worden in de registers van den burgerstand der gemeente Moerkerke, door een daartoe bevoegden ambtenaar zoohaast het zelve hem zal behandigd zijn, bij behoorlijk afschrift dat melding ervan zal gemaakt worden in margine van verbeterde akt, denwelken niet meer zal mogen afgeleverd worden zonder den inhoud van dit vonnis te behelzen; En aangezien het onvermogen van Barbara Theresia Fraeyman, bij regelmatige bewijzen is vastgesteld, beveelt dat deze procedure met de aflevering der noodige stukken tot dezelver uitvoering zullen geschieden zonder kosten;

Aldus gevonnist en uitgesproken ter Openbare rechtzitting ten paleize van Justitie te Brugge, den elfden maart achttien honderd zes en tachtig.
Tegenwoordig de heeren De Net ondervoorzitter, De Schietere de Lophem en De Cock rechters, Du Welz Substituut Procureur des Konings, David griffier adjunct
(Geteekend) L. De Net, Ph. David, gebieden en bevelen aan alle deurwaarders daar toe aangezocht het tegenwoordige vonnis ten uitvoer te brengen;

Aan onze Procureur Generaal en aan onze Procureur bij de rechtbank van eersten aanleg daaraan de hand te houden; En aan alle bevelhebbende en officieren der openbare macht daaraan sterke hand te leenen wanneer zij daartoe wettiglijk zullen aangezocht worden.

Ten blijke van welke het tegenwoordige vonnis is getekend en met deze zegel der rechtbank bezegeld geworden, voor gelijkvormige expeditie afgeleverd aan den heer Procureur des Konings te Brugge,

De Griffier der Rechtbank (Geteekend) J. Deschepper; Geregistreerd zes bladen geen verzending te Brugge den achttienden Maart 1886, deel 1 blad 64 V-vak 616 gratis, De ontvanger (Geteekend) onleesbaar;

De ambtenaar van den burgerstand der gemeente Moerkerke, F. X.Vanquekelberghe.

We mogen hier gerust spreken van een administratieve dwaling die nà 26 jaar bij vonnis rechtgezet is. Wat er op die bewuste dag op 18 september 1860 op het gemeentehuis om 10 uur is gebeurd, blijft een gissen. Een grap lijkt uitgesloten: een ambtenaar met drie ongeletterde mensen die zich met een boreling aanbieden op het gemeentehuis? Maar rekening houdende met het volkse gebeuren waarbij een pasgeboren kind door de vader en meevierende lieden van het dorp in alle herbergen werd getoond en bezongen, zou men toch kunnen vermoeden dat men ’s anderendaags met een zwaar hoofd en niet meer wetende hoe een geboorteaangifte administratief behandeld wordt, het noorden is kwijt geraakt. Dat zal wellicht ook die ambtenaar overkomen zijn.

opzoekingen, foto s en teksten eigen archief: Denis Raman