De bietenmachine van Gentiel Verleye uit Sijsele

De bietenmachine van Gentiel Verleye uit Sijsele

Het wedstrijdcomité

Hiernaadt ziet u Gentiel Verleye (° 1911-f2009) uit de Veldstraat 10 in Sij­sele terwijl hij op de eeuwenoude manier zijn pik aan het boten was. Maar Gentiel had ook moderne werktuigen. Hij liet zijn buurman Romain Verniest een vernuftig machientje na. Het was aan u om te raden waarvoor het diende.

De winnaar

Op de wedstrijdvraag kregen we 5 antwoorden binnen. Tijdens de bestuursvergadering trok de onschuldige hand van de voorzitter de winnaar: Aime en Rachel Vlaminck-De Coster uit Moerkerke. Zij ontvangen in 2014 Erfgoedblad Damme een heel jaar gratis in de bus. Proficiat! We danken uiteraard ook de andere deelnemers.

De landbouwers gebruikten dat toestel om bieten te zaaien; ongeveer rond april.
Aime en Rachel Vlaminck-De Coster, Moerkerke

Dat is een machientje om bieten te zaaien. Heel zeker. En hoe weet ik dat, omdat mijn broer Guido Bekaert, nu 69 jaar, dat nog heeft gebruikt op onze boerderij.
Nicole Bekaert, Moerkerke:

Het is een foto van een oude bieten zaaier, die de landbouwers gebruikten om bie­ten in rijtjes te zaaien. Ze staken het voort. Indien de grond te nat of te zwaar was, legden ze vooraan het wiel een touw aan en de kinderen trokken dan aan het machi­ne. In het bakje zat de voorraad zaad.
Gerard Van Dousselaere, Moerkerke

De boeren gebruikten een Planet jr. om bieten - bruine en witte bonen en erwten - te zaaien, we hebben trouwens nog zo ’n soort in ons bezit.
Fam De Groote-Koopman, Knokke

Dankzij dit plaatje kon de bietenzaaier ook voor het zaaien van kleinere zaden ge­bruikt worden.

Het Centrum Agrarische Geschiedenis

Het Centrum Agrarische Geschiedenis, verbonden aan de KULeuven wil ‘het verleden van landbouw, platteland en voeding bestuderen, bewaren en toegankelijk maken voor een groot publiek.’ Op hun site www.hetvirtueleland.be vonden we verschillende foto’s en een zeer uitgebreide uitleg over de bietenmachine. « Het zaaien van voeder- en suikerbieten, maar ook bonen, mai's en andere rijenteelten verliep op de kleine bedrijven tot halverwege de 20e eeuw met dergelijke toestellen. Ze waren goedkoop, precies en onverslijtbaar. De aandrijving van het zaaimechanisme gebeurde op dit toestel door een tandwieloverbrenging van het voorwiel naar de zaaibak.

De afstand tussen de rijen was niet regelbaar, maar werd bepaald door een in de breedte geplaatste stok of staaf. De verdeling van het zaad in de rij gebeurde mechanisch met een woelrad in de zaaibak, de diepte van de zaaipijp was beperkt regelbaar. De aandrijving van het zaaimechanisme gebeurde op de as tussen beide achterwielen die een woelrad in de zaaibak aandreef. Naargelang de grootte van de zaden kon via een hendel aan het rechterhandvat de zaaiopening worden geregeld. Daar zijn op een plaatje ook de verschillende teelten vermeld. De verdeling van het zaad gebeurde mechanisch en leverde een heel typisch, regelmatig weerklinkend geluid op.

Aan het voorste wiel waren aan beide zijkanten kleine haken geplaatst. Hieraan werd een touw of ander trekgareel bevestigd om door een persoon - eventueel een hond - extra trekkracht te laten leveren. Het wiel achteraan is een drukrol. Deze had als functie om de kiemkracht van het zaad te vergroten omdat door het aandrukken de vochtigheid naar boven werd gedreven. Vooral bij bieten was het voordeel hiervan bewezen. »

Planet Jr., een sterk merk

Allen &C° begon in 1870 in Philadel­phia (V.S.) met de productie van lichte landbouwwerktuigen voor kleine boerderijen en hobby-tuiniers. De Planet Jr. werd een wereldwijd succes en wordt nog steeds geproduceerd. Op de websi­te www.easydigging.com wordt in sappig Amerikaans de werking van het toestel, dat heel weinig veranderd is, uitgelegd. Op internet circuleren veel oude reclamefolders en catalogi. Dankzij verschillende accessoires kon hij naast zaaien ook ploegen, eggen en bemesten. Je kan een nieuwe Planet Jr kopen, maar op internet worden er ook oude exemplaren aangeboden. Vraagprijs van een mooi opgepoetst exemplaar uit 1897: 130€!

Op www.hetvirtueleland.be vonden we deze foto van een bietenzaaier.
De Planet Jr - of een gelijkaardige rijtjeszaaier - had mooi werk afgeleverd: onkruid wieden en oogsten gaan eens zo makkelijk als de planten recht in het gelid staan.

Hieronder ziet u Henri Danneels en Camiel en Alice  D'Haens bij hun lunchpauze. De foto is genomen tijdens de oorlog toen Henri onderdook bij zijn oom Gustaaf D'Haens in Den Hoorn in Moerkerke. aldus Brigitte Danneels uit Oostkamp die ons deze foto bezorgde. Ze is afkomstig van Vivenkapelle en schreef De wattman die de nazi’s haatte - een echte aanrader.