Het schooltje van Mietje Wagemakers te Lapscheure 1837-1884

Het schooltje van Mietje Wagemakers te Lapscheure 1837-1884

Guido Vermeersch

De geschiedenis van het schooltje van Mietje Wagemakers is niet te vinden in het school- of gemeentearchief. Het steunt alleen op overlevering, die opgetekend werd door mijn vader, Antoon Vermeersch, geboren te Moerkerke in 1898 (overleden te Duinbergen in 1977) in de Vissersstraat waar nu het etablissement "De Vrede" gevestigd is. In 1919 behaalde hij het onderwijzersdiploma te Torhout. Hij had stage gelopen in de gemeenteschool te Moerkerke bij meester Pie­ters.

Hij werd in datzelfde jaar als 21-jarige in Lapscheure benoemd tot schoolhoofd van de gemeenteschool, die in 1863 gebouwd was en op 22 september nam hij als ongehuwde jonge man zijn intrek in het statige schoolhuis. Virginie De Leyn, zijn 75-jarige grootmoeder, deed voor hem het huishouden, zodat hij zich ten volle kon inzetten voor het onderwijs van de mannelijke jeugd.

Virginie, beter gekend in de familie als Mitje Bleekers, was de weduwe van Pieter De Bleeker en woonde op de hoeve Sint-Pietersdyckage te Lapscheure. Het kranige vrouwtje zorgde goed voor haar kleinzoon tot hij in 1926 huwde met mijn moeder, Julia Daeninck, zijn 20-jarig buurmeisje. Na haar volbrachte taak als mijn vaders gouvernante heeft Mitje in het 'Gesticht' te Damme nog gelukkige jaren doorgebracht. Zij stierf er op de gezegende ouderdom van 95 jaar in 1939.

Virginie kon goed vertellen. Ze bracht mijn vader op de hoogte van het reilen en zeilen in zijn nieuwe dorp. Zij had geen andere school bijgewoond dan die van Mietje Wagemakers. En zo vernam hij de geschiedenis van dat fameuze schooltje. Om het probleem van de overbevolkte klas van de toenmalige gemeente-onderwijzer, Bernaerd Van Speybroeck, op te lossen, besloten enkele ouders om aan Mietje Wagemakers te vragen of zij geen lessen zou kunnen geven aan de meisjes. Zij had de naam "goed geletterd" te zijn. Zij zouden er haar voor betalen. Zij was zelf leerlinge geweest van genoemde meester Van Speybroeck die ook nog koster en kleermaker was.

boven: Antoon Vermeersch op stage, links boven 
onder: klas van meester Ant. Vermeersch 1923 foto’s © verz. Guido Vermeersch

Meester Ant. Vermeersch met zijn grootmoeder, zijn ouders en jongere broer op bezoek.

Mietje heette eigenlijk Marie-Therese De Caluwe. De in Lapscheure geboren (°1815) en getogen jonge dame woonde bij haar broer die wagenmaker was, vandaar haar roepnaam. De wagenmakerij bevond zich recht tegenover de kerk, in de Hoogstraat, waar nu Guido en Simonne Matthys-Nachtegaele wonen. Het is het huis met de puntgevel .(Foto onder)

Haar leerlingen waren de dochters van de rijke boeren. Als vergoeding ontving zij 1 fr. per leerling en per maand. Zij kreeg geen vergoeding van de gemeente. Het aanvaarden van geschenken was met verboden en niet zelden bracht een leerling een presentje mee voor Mietje, dat zij gewillig aannam. De ongeveer 20 meisjes kregen vooral les over de catechismus, als voorbereiding tot de eerste communie, toen nog op de leeftijd van 12 jaar. In de zomer was het schoollokaal onder een afdak. Om het te bereiken, moesten ze langs de wa­genmakerij. De leerlingen zaten op lage stoeltjes of banken; een lessenaar hadden ze niet. Na de les staken ze hun catechismus tussen de pannen en de pannenlatten.

In de winter diende haar woonkamer als schoollokaal dat verwarmd werd door het open haardvuur. Voor de schouw lag een grote ijzeren plaat, waar de leerlingen beurtelings op een stoeltje mochten komen zitten om zich te verwarmen. Ze brachten zelf ook brandhout mee als bleek dat er geen hout genoeg voorhanden was. Mietje zat op een stoeltje aan een rond tafelke. De meisjes beschikten ook over ABC-boekjes om te lezen. Mietje paste de individuele methode toe: zij moesten een voor een bij haar komen om te lezen uit haar boek. Zij volgde de tekst met haar "patattemestje" Zij deed ondertussen ook huishoudelijke werkjes. Wanneer een woord voorkwam dat nogal moeilijk te lezen was, zei ze dat het een Frans woord was. De lei werd zelden gebruikt. Als ze op pa­pier schreven, gebruikten ze een ganzenpen. Op een bord mochten ze nu en dan eens schrijven. Ze leerden ook rekenen: optellen en aftrekken. Zij kenden de catechismus helemaal van buiten. Ze konden vlot lezen wat gedrukt was; de geschreven vorm kenden zij niet. De meesten konden hun naam schrijven. Na de schoolperiode, op twaalf of veertien jaar, bleven de meisjes thuis; enkelen gingen naar het pensionaat te Maldegem.

Toen in 1884 door de zusters van de H. Kindsheid van Ardooie een vrije school werd opgericht, betekende dit het einde van haar schooltje. De meisjes gingen naar de nieuwe zustersschool. Ook de meisjes die nog de lessen in de in 1863 nieuwgebouwde gemeenteschool volgden, en ook enkele jongens, kwamen onder druk van de pastoor, Em. Delbecque, naar de Vrije School, die voorlopig gevestigd was in het huis waar nu Guido en Nicole De Lannoye het cafe Sint-Cornelius uitbaten.

Deze moedige juffrouw, Mietje Wagemakers, had 47 jaren het beste van zichzelf gegeven voor het onderwijs van een deel van de Lapscheurse vrouwelijke jeugd. Zij stierf op de uitzonderlijk hoge leeftijd van 94 jaar te Lapscheure op 17 december 1909. Op haar doodsprentje kon men lezen: "Van't jaer 1837 tot 1884 oefende zij met uitnemende iever en zelfopoffering het ambt uit van schoolmeesteres in het vrij onder­wijs en werd daarom door iedereen geacht en bemind".

P.S. Ook te Moerkerke bestond er in de 19^de eeuw een priveschooltje. Op voorstel van de Heemkundige kring 't Zwin Rechteroever heeft Damme aan een nieuwe straat de naam van die schoolmeesteres gegeven: Belle Maertensstraat.

In "Rond de Poldertorens" (Heemkundige Kring Sint- Guthago 3de Jaargang nr 3) vermeldt de hoofdredacteur dat zijn eigen moeder-zaliger, geboren te Brugge in 1876, een absoluut gelijkaardig schooltje heeft bijgewoond ergens in de Oude of Nieuwe Gentweg.