De Lieve werd in Moerkerke al eerder van de kaart geveegd door de kadastermutatie van 1876

De Lieve werd in Moerkerke al eerder van de kaart geveegd door de kadastermutatie van 1876

Caroline Terryn

In het September- en decembemummer 2011 schreven we al over de merkwaardige vaststelling dat er in Moerkerke een gracht is waarvan iedereen weet dat die het middeleeuwse Lievekanaal is, maar dat noch de Lieve, noch de gracht, op kaarten terug te vinden zijn.¹ Wij meenden toen dat de oudste kaart zonder de Lieve dateerde uit 1884, met name de Atlas van de onbevaarbare waterlopen. In het archief van het kadaster vonden wij onlangs echter een nog iets oudere kaart: 

de mutatieschets van 1876 m.b.t. de Lieve in Moerkerke. Hieronder is die deels weergegeven: bovenaan de situatie voor en daaronder na de kadasteraanpassing. Telkens ziet u de de Lieve tussen de Moerkerkebrug (links) en de Visserstraat (rechts): de kadasterkaart is gek genoeg zuid georienteerd. Hiernaast hebben we de situatie aan de Vissersstraat vergroot. Bovenaan staat in het Lievekanaal 'De ’ geschreven; verder staat ‘Gendtsche Lieve ’, maar dat is buiten beeld.

Om nu te weten wat er juist veranderde nemen we als referentiepunt het huis rechts bovenaan met het kadasternummer 57 in het perceel nr. 58. Als we uitzoomen (hiernaast kijken) zien we dat dit huis aan een straat lag die uit het zuiden (van boven) naar de kerk van Moerkerke liep. De kerk situeert zich helemaal onderaan, buiten beeld.

Voor de mutatie liep de straat dood ter hoogte van de Lieve, want - althans volgens het kadaster - was er in 1876 ter hoogte van de Vissersstraat geen brug over de Lieve. Het kadasterplan geeft daarentegen wel duideijk een Lievebrug aan ter hoogte van Moerkerkebrug (links, bovenste kaart).

Na de mutatie staat het huis nr. 57 op het kadasterplan aan een doorlopende straat: de Visserstraat maakt wel een knik, maar loopt door, zonder brug en vooral zonder Lieve. De Moerkerkebrug is er evenmin nog (vergelijk hiernaast).

De Lieve (de strook met ‘De ’) is weg. De kadasternummers van de aangelanden zijn veranderd van 55 naar 55^a, van 482/2 naar 482/2^a enz. Het lettertje wijst erop dat het perceel is aangepast: langs beide oevers hebben de aangelanden een deel van de Lieve gekregen. Perceel 55^a werd 2,93m breder en 482/2^a 4,38m. Voordien was het kanaal er volgens het kadaster 7,31m breed (=2,93m+4,38m, omcirkeld).

Uiteraard is het niet zo dat de Lieve in 1875 nog 7,5m breed was en het jaar nadien volledig weg was. De kadastermutatie was enkel een regularisering van een toestand die geleidelijk was ontstaan De Lieve werd niet meer bevaren richting Gent na de aanleg van het Leopoldkanaal in 1847 en evenmin richting Damme na de demping van de Lieve ter hoogte van de Hogebrug in Damme in 1865 bij de aanleg van de steenweg, de Oude Sluissedijk. Van lieverlee hebben de aangelanden de oevers van de Lieve, die toch al dichtslibte, ingenomen tot er enkel nog een gracht overbleef.

Die gracht - dus de Lieve - bestaat in Moerkerke en Damme nu nog voor zo’n 85%. In de 19^de eeuw werd hij enkel gedempt ter hoogte van de bruggen. Recent verdween zo’n 700m. Daarover later meer.

Damme is Moerkerke niet

De Lieve doorkruist beide deelgemeenten. Overal kunnen we het trace volgen, maar op kadastraal vlak bestaat de Lieve niet meer in Moerkerke en wel nog in Damme omdat de kadastermutatie van 1876 die ze reduceerde tot perceelsgrens, zich beperkte tot Moer­kerke. Het verschil tussen beide komt tot uiting aan de voormalige gemeentegrens ter hoogte van de Konduitput.

De geschiedenis van dit idyllisch plekje komt later nog uitvoerig aan de beurt. Op de kaarten hiernaast snijdt de gemeentegrens het driehoekige bassin van de Konduitput middendoor: op het kadasterplan van 2011 (onderaan) met een punt-streep-punt-lijn. De mutatieschets van 1876 (boven en midden) toont het Damse deel enkel in de situatie voor de kadastermutatie (boven). Nadien was de Lieve in Moerkerke enkel nog een perceelsgrens. In Damme staat de Lieve nu nog als een ca 8m brede waterloop op de kadasterkaarten.

Voetnoot

1. TERRYN C., In 1884 werd de Lieve van de kaart geveegd. De Lieve in de gemeentelijke atlassen in de 19de eeuw(deel 1& 2) in: Nieuwsbrief ‘tZwin Rechteroever, 2011, nr 3&4.