Te koop: beschermd monument Kasteel Van Reybrouck in Moerkerke

Te koop: beschermd monument Kasteel Van Reybrouck in Moerkerke

Caroline Terryn

Het karaktervolle landhuis op de hoek van de Nieuwdorpstraat en de Middelburgsesteenweg wordt nog altijd Kas­teel Van Reybroeck genoemd, hoewel die familie het al meer dan een halve eeuw geleden van de hand deed. Ze verkocht het in 1947 aan melkerijbaas Martens,¹ Later werd het eigendom van Wwe. Van Heddeghem-Jansens, lid van onze vereniging. Zij heeft het niet meer meegemaakt dat haar woning in 2012 op de erfgoedlijst komt, want ze overleed vorig jaar. Haar erfgenamen bieden het nu te koop aan.

Edmond Van Reybrouck, naar wie Kasteel Van Reybrouck genoemd wordt, was niet de bouwheer, maar hij drukte er wel zijn stempel op. In 1894 kocht hij een statig herenhuis uit 1839 dat hij in 1911 verbouwde.

Het volume van het herenhuis uit 1839 is nog duidelijk herkenbaar in de kern van de woning met de spiltrap.

In 1911 voegde Van Reybrouck er een U-vorm aan toe in een nieuwe stijl: aan de sobere, strikt symmetrische neoclassicistische gevel met driehoekig fronton kwamen twee lagere zijvleugels met elementen uit de toen modieuze cottagestijl: speelse volumes, hout voor leuningen en overkragende daken, vensters met kleine roedeverdeling,... ² De gevelafwerking bracht eenheid tussen de nieuwbouw en het oorspronkelijk wit gepleisterde oude deel. Het geheel werd bekleed met witte gevel-stenen en doorbroken met een band bruine bakstenen. De vensters van de zijvleugel hebben natuurstenen hoekversterkingen met de ‘zweepslaglijn’ die zo typisch is voor de art nouveau. Ook de sgrafittoversiering in het veld van het fronton en in de fries onder de goot is art nouveau getint. De Jugendstilinvloed beperkt zich evenwel tot deze decoraties.

Flamboyante Edmond

Waarom de Antwerpse [?] zakenman Edmond Van Reybrouck (°Oostkamp 1855-f Antwerpen 1916) zich in 1894 in Moerkerke vestigde moet nog wor­den uitgezocht. Hij integreerde zich in de Brugse beau monde door lid te wor­den van de Sint-Sebastiaansgilde. In het jaar 1896 kroonde de schuttersgilde hem tot hun Koning. Eugene Siberdt portretteerde Edmond Van Reybrouck in 1905. De scepter losjes in de hand, de koningsschakel op de buik en zijn medaille op de revers van zijn rokkostuum, kijkt hij boven zijn trendy knevel de toeschouwer zefverzekerd aan. Zo hangt hij nog steeds in de Koningszaal van de Brugse Sebastiaansgilde.³

In Moerkerke maakte Edmond Van Reybrouck zich populair door op de hoek van de Nieuwdorpstraat en de Kasteelstraat een groot oefenlokaal te sponsoren voor de liberale fanfare Recht & Vrijheid. Ook deze geschiedenis moet nog onderzocht worden, evenals hoe de liberalen in 1908 de gemeenteraadsverkiezingen wonnen, maar dat de katholiek Leopold Vermeersch burgemeester werd en de liberale voorman Edmond Van Reybrouck met het ambt van eerste schepen genoegen moest nemen. In 1912 werd hij bijgevoegd [gecoopteerd] senator.⁴

Kasteelpark

Toen Edmond Van Reybrouck de woning kocht had ze al een mooi park. Foto’s tonen een Engelse tuin met romantische slingerpaadjes langs een waterpartij.¹ De tuin van 50m op 130m werd grotendeels verkocht in 1976 en 1980, maar de grootte van het park is nog te herkennen aan de reusachtige platanen in de Middelburgsesteenweg.

‘s Winters genoot de familie van de ochtendzon in de wintertuin die in 1911 over de volledige breedte van het huis werd toegevoegd. Daar stonden tussen imitatierotsen uit natuursteen niet-winterharde tuinplanten en kamerplanten. Hieronder het zweepslagmotief uit de Jugendstil of art nouveau.

Het interieur is een opeenvolging van stijlkamers. De mooiste werden door de verkoper gefotografeerd en op inter­net geplaatst.⁶ De bovenste foto hiernaast toont een neorococosalon, beschilderd in lichte tinten met goudaccenten, met uitgewerkt stucplafond, wandpanelen met bespanningen, supraporta’s [dit zijn stucversieringen boven de deuren] en een witmarmeren schouw.’ In de eetkamer werd dan weer ‘gekozen voor ’neo-Vlaamse re­naissance-elementen, zoals houten lambriseringen en plafond en een sterk versierde houten schouw met o.m. leeuwenkoppen, een ovale koperen plaat met reliefvoorstelling van ‘het oordeel van Salomon’ en het opschrift ‘RUST ROEST’ 1572.’⁷ Met het bijbelse tafereel verwees de heer des huizes naar zijn rechtvaardigheidsgevoel. Toen twee vrouwen een baby betwistten, beval koning Salomon het kind in twee te snijden, in de hoop dat de echte moeder dat zou verhinderen; wat ook gebeurde. De leuze Rust roest nam Edmond Van Reybrouck over van de calvinist Marnix van Sint- Aldegonde, die in 1572 raadsheer werd van prins Willem van Oranje. In de turbulente beginjaren van de opstand tegen Spanje bedreven ze een ‘rust roest’-diplomatie door met ‘bewonderenswaardig gemak van tactiek en bondgenoot te veranderen.’⁸ De politicus Edmond Van

Reybrouck nam zijn illustere voorgangers als voorbeeld.

Edmond Van Reybroucks droom is sinds kort een beschermd monument. Het staat nu te koop. Hopelijk maakt de nieuwe eigenaar goed gebruik van de subsidies van de Vlaamse Gemeenschap om dit Moerkerks pareltje in zijn oude glorie te herstellen.

Voetnoten

1. VAN POUCKE G., Archiefbeelden Damme, Gloucestershire, 2003, p. 29.
2. Inventaris Bouwkundig Erfgoed Damme dl 1, p. 224.    
3. VANHOUTRYVE A., Ghilde van myn heere Sint-Sebastiaen, Brugge, 1989, p. 75.
4. RAMAN D., Moerkerkebrug en de Lieve, in ‘tZwin, 2010, nr. 2, p. 53. & doodsprentje
5. Grondplan Architectuurburo Roebben, Beringen, 2012      
6. www.vdv-vanderveken.be
7. Inventaris Bouwkundig Erfgoed Damme dl 1, p. 224.
8. PIRENNE H., Geschiedenis van Belgie deel 4, Gent, 1925, p. 34.