Waar lag de Lieve? «‘k En weet het niet» schreef Rommel in 1896. - Nu kijken we op Google Earth en zien de Lievebedding liggen.

Waar lag de Lieve? «‘k En weet het niet» schreef Rommel in 1896.
Nu kijken we op Google Earth en zien de Lievebedding liggen.

Caroline Terryn

« Welk is de huidige staat der Lieve tusschen Moerkerke en Gent? ‘k En weet het niet; maar tusschen Damme en Moerkerke is die waterloop geheel verdwenen. En nochtans de oudste inwoners van Damme weten ‘t nog, dat hunne geburen over tzestig jaar, ‘s zaterdags plachten, met eene barge of trekschuite van Moerkerke langs Damme naar Brugge te varen. »

Dat verscheen in 1896 in Biekorf, ‘leer– en leesblad voor alle verstandige Vlamingen’. Toch niet zo verstandig: het is nogal logisch dat de Lieve lag waar midden 19de eeuw de afleidingskanalen kwamen. Eerst werd ze tussen Maldegem en Moerkerke verbreed voor het Leopoldkanaal en kort nadien tussen Maldegem en Zomergem voor het Schipdonkkanaal. Ten oosten en westen bleven nog twee stukjes over.

Links: Tracé van de Lieve tussen Gent en Damme; voltooid in 1269.

Midden: Tussen Stroobrugge (Maldegem) (2) en Raepschot (Moerkerke) (1) werd de Lievebedding gebruikt voor het Leopoldkanaal, dat voltooid werd in 1848.

Rechts: Tussen Stoktevijver (Zomergem) (3) en Stroobrugge (Maldegem) (2) werd de Lievebedding gebruikt voor het Schipdonkkanaal, voltooid in 1864.

Zo’n 400m ten westen van Fort Raepschot verliet het Leopoldkanaal de Lievebedding. Daardoor bleef in Damme 6km Lievebermen behouden.

Op luchtfoto’s (hier Google Earth 2009) is de brede strook die Gent voor haar kanaal in 1269 opeiste duidelijk te herkennen aan de langwerpige percelen. In 1896, toen Rommel schreef dat hij de Lieve niet wist liggen, waren er nog geen luchtfoto’s, laat staan internet, maar hij had wel op kaarten kunnen kijken.

Er is weinig veranderd sinds de 17de eeuw volgens deze kaart van de Lieve tussen de Zuiddijk en het Condwiet te Boonhoucke. Dit was een sifon, genoemd naar de nabij gelegen Bonemhoeve. Condwiet of Konduut komt van het Franse ‘conduire’ geleiden. Over deze duiker of onderleider later meer.

Let u nu op de brede strook waarin de Lieve ‘slingert’. In de 13de eeuw zal het kanaal wel mooi recht in het midden van de onteigeningsstrook gegraven zijn. Naarmate de Lieve verwaarloosd werd en het debiet vertraagde, zal ze een meer natuurlijke loop aangenomen hebben; die volgt ze nu nog.

De onteigeningsstrook

In 1251 kreeg Gent van gravin Margareta de toelating om een kanaal te graven. Toen al moet beslist zijn om niet alleen dat kanaaltje van 6m breed te delven, maar ook een strook te onteigenen die breder was dan nodig voor de bermen en het jaagpad voor de trekschuiten. Uit latere documenten, zoals deze kaart, kunnen we de breedte afleiden. Volgens de huidige kadasterplans was de strook maar liefst 75m breed. Gent was er tot in de Franse Tijd eigenaar van. Ze verpachtte deze oevers, de zgn. Lievebermen.

De pachters moesten instaan voor het onderhoud van hun stuk Lievedijk en pacht betalen aan de hoofdpachter van de Lieve. De pachtgelden kwamen niet in de Gentse stadskas; de Lieve had een eigen boekhouding, die in het Gentse stadsarchief gekend staat als:

Het Boekske van de Lieve

Deze kaart (Stadsarchief Gent, reeks 98/11) uit de Lieveatlas hoort bij de boekhouding van de pachter van de Lieve. Bij elk perceel staat een nummer en de oppervlakte in roeden.