Van de sloop gered en in oude glorie hersteld: Het familiegraf Vandermeersch-Van Besien, Kerkhof Moerkerke

Van de sloop gered en in oude glorie hersteld:
Het familiegraf Vandermeersch-Van Besien, Kerkhof Moerkerke

Caroline Terryn

Samen met Denis Raman en Remi Schillewaert bevestigde kunstsmid Fernand Vandenkerckhove in oktober 2011 de smeedijzeren ketting terug aan het graf.

Het scheelde niet veel of het mooiste graf van het kerkhof van Moerkerke was verdwenen. Het steekt met ‘kop en schouder’ boven de andere graven uit en is zijn prestigieuze plaats - rechts voor de hoofdingang van de SintDionysiuskerk - meer dan waard.

Toch werd de tombe ei zo na ontruimd toen de tienjarige concessie uit 1994 was afgelopen. Van zodra een conces­sie vervalt, wordt de gemeente eigenaar van het grafteken. Ze mag het graf en de zerk verwijderen, tenzij het graf op de lijst van graven met lokaal historisch belang werd geplaatst. Zo’n lijst werd verplicht door het decreet op de begraafplaatsen dat het Vlaams Parlement in 2004 goedkeurde.

In 2006 inventariseerde de Heemkundige Kring o.l.v. Ludo Maeghe alle Damse begraafplaatsen en stelde een lijst op van de mooiste of meest interessante graven. Uitgangspunt was een studie die Jean Van Cleven al in 1985 had uitgevoerd. Het stadsbestuur keurde de geactualiseerde lijst goed. Overeenkomstig art. 25 §2 van het Vlaams decreet op de begraafplaatsen ontfermt de gemeente zich over dit funerair erfgoed. «De graven op deze lijst dienen 50 jaar te worden bewaard en onderhouden door de gemeenteoverheid. Deze termijn kan worden verlengd.» Naast deze top van het funerair erfgoed is er uiteraard een sub­top van iets minder belangrijke graven. We spreken van een A-lijst en een B- lijst.

Als de concessie van de B-lijst afloopt, mogen die graven opgeruimd worden, tenzij iemand het peterschap opneemt en een contract tekent om dat bepaald graf een bepaalde tijd te onderhouden.

Peter- en meterschap

Merkwaardig genoeg werd het familiegraf Vandermeersch-Van Besien niet opgenomen in de A-lijst, wel in de B- lijst. Omdat het toch waardevol is, heeft de Heemkundige Kring het me­terschap op zich genomen. Onze hoofdsponsor Romain De Zwaef en Fernand Vandenkerckhove hebben de herstelling uitgevoerd: na een grondige poetsbeurt werd ook de smeedijzeren ketting er weer stevig aangehangen. Zo kan het graf er weer lange tijd tegen.

Graf zonder naam

Bij de opkuis van het graf werd vastgesteld dat er iets essentieels aan ontbreekt: de namen en levensdata; er is enkel een afgesleten plaat met de letters: VA... Ja, nu hadden we wel een prachtig graf gered, maar wisten we niet eens wie er in lag!

Gelukkig kon onze voorzitter Denis Raman terecht bij de dienst Burgerzaken. Op eenvoudig verzoek dook Veronique Goethals in de archieven en meldde dat Joannes Vandermeersch in 1920 in het graf werd gelegd. Zijn weduwe Ludovica Van Besien, die 20 jaar jonger was, volgde hem in 1947. Zoe Vandromme, getrouwd met een neef van Ludovica, was al in 1935 bijgezet.

Het graf dateert dus van 1920. Daar hadden we het aanvankelijk moeilijk mee... Het leek ons namelijk typisch 19^de eeuws. We dachten dat de graven in 1920, na de Groote Oorlog moderner zouden ogen, met stijlinvloeden van de art nouveau, of zelfs art deco.

Een eindje verder, aan de zuidingang van de kerk werd rond 1920 ook het Monument voor de gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog gebouwd en dat neigt al naar de stijl die de art nouveau opvolgde, de art deco.

Het geheel heeft heel sobere vormen, die niet geinspireerd zijn op motieven uit de oudheid. Alleen de leeuw en de rouwkransen zijn traditionele ornamenten. Het oorlogsmonument staat op de voorgrond van een postkaart uit een serie. Een van die postkaarten heeft pastoor Passchier in zijn Opzoekingen over Moerkerke gedateerd in 1921. Rechts achter het monument staat het familiegraf, statig omheind met een zware smeedijzeren ketting. De re­clame hieronder kwamen we op het spoor door heel toevallig VERCAGNE te ‘googlelen’ - wat er al niet op internet staat! Reclames voor cuisinieren....

Traditionele stijl

Het graf mag dan wel naamloos zijn, de steenhouwer had het wel gesigneerd. Op een van de paaltjes die de ketting dragen beitelde hij: E. Vercagne, Nieuwe Gentweg, Brugge.

Het Brugse Stadsarchief bewaart Wegwijzers, de voorlopers van de Gouden Gids. Daaruit kwamen we te weten dat Eugene Vercagne in 1927 de zaak van zijn vader Francois overnam. Eu­gene bleef tot eind de jaren 1920 de typisch 19^de-eeuwse stijl trouw, want toen hij in 1927 een advertentie plaatste in ‘t Getrouwe Maldeghem liet hij er een tekeningetje bijzetten van een ge-lijkaardig omheind graf.

Het familiegraf Vandermeersch-Van Besien wordt door Stefanie Hap, specialiste funerair erfgoed als volgt be -schreven: « een eclectisch grafmonument in blauwe hardsteen bestaande uit een zerk met rouwsluier waarop een stele met leliekruis, afgewerkt met marmeren zuiltjes, palmetacroteria en een papaverkrans. »

Funerair erfgoed

Stefanie Hap werd kunstwetenschapper met een eindwerk over de Brugse Centrale Begraafplaats en maakt sinds 2009 deel uit van de Stedelijke Commissie voor Graftekens van de stad Brugge. Ze beaamt dat dit graf qua stijl en type inderdaad eerder op het einde van de 19^de eeuw thuishoort, maar benadrukt dat het bekend is dat in Brugge en omstreken de progressieve art nou­veau en art deco veel minder populair waren dan in de zogenaamde liberale steden (als Gent en Brussel) of dat die stijlen er toch op zijn minst iets later succes hadden.

Traditioneel of niet, het graf is goed in zijn genre en van een onberispelijke kwaliteit. Goed dat de Heemkring er zich over ontfermde, de handen uit de mouwen stak en het peterschap ernstig nam.