Verslag Studiedag 21 mei 2011 te Wondelgem met als thema: de herwaardering van de Lieve

Verslag Studiedag 21 mei 2011 te Wondelgem met als thema: de herwaardering van de Lieve

Caroline Terryn

Michel Van den Broeck, een van de stichters van onze vereniging, is de Lieve al jaren heel genegen. Toen hij het bestaan vernam van Watererfgoed, de vereniging die zich inzet voor de herwaardering van schepen, sluizen, havens en zelfs kanalen, wist hij dat hij in voorzitter Eric Van Hooydonck een strijdmakker had gevonden. Toen die in 2010 een Stu­diedag leidde over het valoriseren van de oude haven van Gent, sprak Michel hem aan over de Lieve. De professor scheepvaartrecht, kent het middeleeuwse kanaal maar al te goed. Hij doctoreerde op de eigendomsrechten van het kanaal van Brussel-Willebroek, dat in de 16^de eeuw werd gegraven en waarvan de juridische geschiedenis veel gelijkenis vertoont met die van het Gentse kanaal. Wat Eric Van Hooydonck niet wist, was dat aan de Lieve recent een boek en een tentoonstelling waren gewijd. Zijn interesse was meteen gewekt. Samen met Michel en een equipe rond Nadine Lenssens, een van de de drijvende krachten achter het boek en de tentoonstelling over de Lieve, werkte hij een studiedag over de Lieve uit.

Maar liefst 90 personen hadden zich ervoor ingeschreven. De refter van de basisschool Mariavreugd in Wondelgem zat op 21 mei 2011 afgeladen vol. Onze Wondelgemse vrienden hadden alles tot in de puntjes geregeld. Als eerste initiatiefnemer mocht Michel Van den Broeck de stu­diedag inleiden. Vervolgens schetste Jozef Van de Veire de situatie terplekke: de Wondelgemse meersen. De Lieve stroomt er sinds de 13^de eeuw doorheen. In de laatste twee eeuwen van industrialisering en verkaveling was ze verworden tot een open riool temidden een stort. Gelukkig raakt ze nu alsmaar beter gesaneerd. Verderop, in Lovendegem, tot aan Stoktevijver, loopt langs de Lieve zelfs een mooi fietspad. Daar stroomt het 'Liefken' als een pittoresk kanaaltje waar vissers en reigers heersen, aldus de fietsbrochure van Oost-Vlaanderen.

Paul Van de Woestijne behandelde in een tweede lezing de geschiedenis van de Blinker en de Stinker. Het Leopoldkanaal werd immers in de jaren 1840 tussen Stroobrugge en Maldegem in de bedding van de Lieve gelegd. Een tiental jaren later verdween de Lieve ook stroomopwaarts, omdat het Afleidingskanaal van de Lieve (of Schipdonkkanaal) eveneens in haar bedding werd gelegd. Daarom is de Lieve er verdwenen: haar bedding werd gebruikt voor de beide kanalen.

Vanaf Moerkerke tot Damme is het trace echter bewaard omdat de afleidingskanalen hier de Lievebedding verlaten: vlak over de provin- ciegrens maken ze een bocht richting Heist. Volgens de oorspronkelijke plannen ging het Leopoldkanaal de Lievebedding wel blijven volgen tot in Damme. Het zou pas vanaf Damme naar zee ombuigen. Die plannen werden aangepast na de vrede met Nederland in 1839. Toen erkende Nederland de onafhankelijkheid van Belgie en was het niet langer no­dig om het afleidingskanaal van de polders zo ver van de vijandelijke grens te leggen. Dank zij dit noordelijker en korter trace naar Heist (nu Zeebrugge) bleef de Lieve in Moerkerke en Damme dus gespaard.

Aan ons viel de eer te beurt om aan te duiden hoeveel er nog van de Lieve overblijft: de brede onteigeningsstrook (de Lieve was 5m breed, maar de Gentenaren onteigenden overal 75m breed!), de gehuchtjes die ontstonden daar waar een brug kwam en de doodlopende straten waar er geen brug over de Lieve kwam, het bargehuis aan Moerkerkebrug, de Conduitput en de twee 17^de-eeuwse sluizen in Damme (de gereconstrueerde Sluis van de Lieve en het dichtgegooide Sluis van het Zwin). Gezien de diavoorstelling in de smaak viel, lijkt het ons een goed idee dit op een winteravond te hernemen voor een lokaal publiek.

Op 21 mei maakten we alvast van de gelegenheid gebruik om een lans te breken voor het doortrekken van de Oost-Vlaamse fietsroute tot in Damme. Er ontbreekt immers maar 500m om de Lieveberm te verbinden met het Schipdonkkanaal: mocht dit stukje verhard worden zou je langs de Lieve kunnen fietsen van Damme tot Gent. Als besluit van onze uiteenzetting stelden we dat een herwaardering van de Lieve nooit kan gezien worden als een compensatie voor een mogelijke verminking van de Damse Vaart... Een bizarre redenering? Geenszins.

In zijn valorisatieplan stelde Eric Van Hooydonck immers voor dat als ooit het Schipdonkkanaal zou moeten verbreed worden voor containervaart, dit gepaard zou moeten gaan met de herwaardering van de Lieve. Gelukkig is hij de laatste om te wachten op dit doemscenario om ernstig werk te maken van de herwaardering van de Lieve.

‘t Zwin Rechteroever werd vertegenwoordigd door Michel van den Broeck en Caroline Terryn.
foto’s © Nadine Lenssens

Na de pauze lichtte Eric Van Hooydonck zijn valorisatieplan toe. Een concreet project: de reconstructie van een Lieveschuit, een bootje zoals de bootjes die in de middeleeuwen op de Lieve vaarden. Watererfgoed is daarmee niet aan haar proefstuk. Ze promoot de barge die in Gent ligt. Het is een replica van de barges die vanaf de 17^de eeuw op de vaart Brugge-Gent vaarden. Op initiatief van Watererfgoed wordt nu ook een kogge nagebouwd, naar het voorbeeld van twee koggen die in 2000 in Doel bij de aanleg van de havendokken werden opgegraven. Het zou heel interessant kunnen zijn om naast zo’n reconstructie van een kogge, een zeewaardig middeleeuws schip, een replica te leggen van een binnenschip dat op de Lieve vaarde. Meer ideeen en voorstellen - en ze zijn talrijk - kan u nalezen op www.watererfgoed.be

Ten slotte kwamen de politici aan het woord: de schepenen Mouton van Lovendegem, Balthasar en Peeters van Gent en Coens van Damme. Onze erfgoedschepen toonde zich bijzonder enthousiast en gul: een fietspad moest zeker kunnen, inclusief infoborden om meer uitleg aan de bevolking te verschaffen. Zelfs het heropgraven van de Slekkeput behoort tot de mogelijkheden! Nog positief nieuws kwam van Karlijn Deene, kabinetsmedewerkster van minister Bourgeois over de bescherming van de Lieve: in 2005 werd de Lieve in Oost- Vlaanderen beschermd; in West-Ylaanderen niet. Dat blijkt nu echter niet onoverkomelijk: met een nieuw en grondiger dossier kan de Lieve hier alsnog beschermd worden. Een herkansing! Aan de slag!