Een gezellige dialectavond

Een gezellige dialectavond

Wilfried Morre

Op DINSDAG 3 JUNI 2008 organiseert onze heemkundige kring een voordrachtavond over een onderwerp waar iedereen, jong en oud, dagelijks mee te maken heeft, weliswaar zonder er echt bewust mee bezig te zijn: dialect.

Plaats van het gebeuren: de schitterend vernieuwde Mayerlingzaal in het even schitterend Kasteel van Moerkerke. Aanvang: 20u00. Inkom: € 4,00.

Spreker is geboren Kleitenaar Prof. Em. Taeldeman die alles weet over dialecten. Zijn kennis beperkt zich niet tot Oost- en West- Vlaanderen, maar strekt zich uit tot over de landgrenzen. Aan de hand van voorbeelden geeft hij zijn publiek een inzicht in de rijke verscheidenheid van onze Vlaamse woordenschat en het onderling verband tussen de verschillende dialecten dat op het eerste zicht onbestaande lijkt, doch wel degelijk historisch en etymologisch kan wor­den aangetoond.

Wie zich verwacht aan een saaie, wetenschappelijke uiteenzetting zal bedrogen uitkomen: volkszanger Erik Wille (die ons een jaar geleden een onvergetelijke avond bezorgde met liedjes van Karel Waeri) is met zijn vaste begeleider, accordeonist Roger Schelstraete ook van de partij. Zij zullen zorgen voor ambiance en meezingertjes.

Om u alvast een voorsmaakje te geven, volgt hier een kleine bloemlezing Westvlaamse uitdrukkingen, zegswijzen en dialectwoorden uit onder meer de uitgebreide verzameling van onze bestuursleden Marc De Baets en Hendrik De Leyn. De oudere lezers zullen er weinig moeite mee hebben, de jongere generatie zal hier en daar wel eens naar de toelichting willen kijken.

• Beter een blinup joen dumme, dan een floske zonder gat (draag zorg voor je flesje bier op plaatsen waar je door omstandigheden vaak een onverwachtse en ongewilde duw te beurt valt).
• Oat de melk smakt noa stront, is de koe ongezond (als er zich problemen voordoen, kun je maar beter op zoek gaan naar de oorzaken)

• De kiekens zittn deur den droad (dat meisje daar draagt geen beha)
• Tis ol gin oar snien (het is niet allemaal even triviaal)
• ’k Goa daddier nekjeeh rap goan doen goan (ik zorg er wel voor dat dat het zo snel mogelijk in orde komt - let op het typisch dubbel gebruik van het werkwoord 'goan')
• Giv moa pulle (zorg er maar voor dat het snel vordert)
• Te dom voer ooi teetn (zo dom als 't achterste van een koe)
• Kuust mo je skippof (maak maar dat je wegkomt)
• Een viez meubel: een onaangenaam vrouwelijk persoon
• ’t Woajd liek de vroede bjeestn: 't waait heel erg
• Jeehd entwien binn buk gedoan: hij heeft iemand beetgenomen
• Giv moa sjette/gette/goaze/slunse/petrol: begin er maar snel aan
• Ol da pwootn en oorn eeht: iedereen
• E beskeetn kommissie: iets wat je niet graag doet maar waarvoor men je in 't gat gestoken heeft
• Ge kundem deur de ghoote/’t ghootegat trekkn: hij is graatmager
• Oaj med oes wil koartn, moej wel weten oe daj de vier swoarten troef moed utspreekn int Westvlams: Ernts, Piekns, Koekns en Kloavers.
• Antertn: vertrekken
• Bollekette: king-size knikker
• Dilte: zolder boven stallen, dient om hooi/stro te stockeren
• Geistekakker: dikke nek
• Ertefretter: zeurkous
• Flutse: misser
• Keunesniederke: cuttermes
• Kwitzonder(s): ik ben benieuwd
• Lattestwoors: rolluiken
• Messink: mesthoop
• Preus lik tvirtih: enorm trots zijn
• Sturtn: morsen
• Ulle: deksel
• Wietn: onnozelaar
• Zeil zetten: uit scheepvaart, visserij - Betekent: vertrekken, aanzetten. Voorbeeld: "ik ga zeil zetten": ik ben er mee weg, ik ga naar huis, ik vertrek.
• De fonte heeft gesmet: van: doopvont - >smetten: overdragen (zoals besmettelijk). Wordt gezegd wanneer een kind veel weg heeft van peter/meter.

Elk mee zijn slunse: elk met zijn eigen vrouw. Voorbeeld: wanneer een man een anders vrouw ten dans vraagt, kan het antwoord van de andere man zijn: "Elk mee zijn slunse", dus: "Blijf van mijn vrouw af en dans maar met de jouwe".

De muyzen liggen dood in de spinde:>spinde: proviandkast of -schap, meestal in de kelder, soms ook in de trapkast. Afgesloten met gaas om te vermijden dat ongedierte aan de eetwaren kon komen.
Betekenis: er is geen eten (meer) in huis.

Uyt een tronke gekapt zijn:
>timmerambacht, houtbewerking. uit een tronk (knotwilg) kun je geen mooi standbeeld maken, een tronk heeft geen mooi, recht hout. Betekenis: het is een lelijke persoon.

In de zunn’ en uyt de wind, ’t is doar daj de leegoards vindt:
Betekenis: luieriken zitten liever op hun gemak in de zon en uit de wind.

In een om ende were:
Betekenis: in een haastje weg en weer. Voorbeeld: "In een om ende were noar de winkel goan": rap eens naar de winkel gaan.

E kalf da goe drinkt, heeft geen eten nodig:
>landbouw. Betekenis (pejoratief): iemand die veel bier drinkt, moet geen eten meer hebben.

Me zun ier, mesnat en geen woord frans ken’n:
hoorde je wel eens wanneer iemand het cafe binnenkwam. Oorsprong: Vlaamse seizoenarbeiders die naar Frankrijk trokken voor de bietencampagne . Je ziet het zo voor je: ze hebben uren door de gietende regen gestapt tot ze op de hoeve aankomen waar ze zich niet eens verstaanbaar kunnen maken bij de Franse boer.

’t Is kart van den tween, schoa were en niemand zat:
kreeg je ook soms als antwoord wanneer je op cafe vroeg hoe laat het was (het is kwart voor twee, mooi weer en niemand dronken).

Art en verre, lik ’t meziek van Middelburg:
werd geroepen naar de spelers op het voetbalveld, als richtlijn hoe ze de bal moesten trappen...(hard en ver, zoals de fanfare van Middelburg).

Oaj me gistern geurt, ’k ging’n vandoage je meisse zun:
zei moeder soms wanneer de kleine haar iets vroeg dat hij gemakkelijk zelf kon doen (had je me gisteren ingehuurd/aangeworven, dan was ik vandaag je dienstmeid).

Beste lezer, kent u ook nog volkse, plezante uitdrukkingen uit uw jonge jaren? Laat ze ons weten, vooraleer ze misschien voorgoed in de vergetelheid verdwijnen. Er is al te veel verloren gegaan.

In afwachting: afspraak op onze Gezellige dialectavond _ dinsdag 3 juni om 20 u in de vernieuwde zaal van het Kasteel van Moerkerke!