Herinneringen aan een Amerikaanse Adelaar

Herinneringen aan een Amerikaanse Adelaar

Wilfried Morre

21 mei 1943. Een prachlige lentedag. Vanop 4 verschillende vliegvelden in Engeland stijgen voor de middag 123 B 17-Flying Fort­resses (Vliegende Forten) van het 8c Amerikaans Luchtleger op met bestemming Wilhelmshaven en Emden om er de duikbootinstallaties te bombarderen. A Is onderdeel van een afleidingsmaneuver om Duitse jachtvliegtuigen aan te trekken en aldus te voorkomen dat ze de bommenwerpers zouden onderscheppen, voeren een dozijn P-47 Thunderbolt -jachtvliegtuigen van het 334e Squadron, 4th Fighter Group met basis Debden in Essex, tussen Oostende en Gent een zogeheten "Rodeo" uit, dit is een aanvalsvlucht boven vijandelijk gebied tegen gelegenheidsdoelwitten. Bij dcze missie gaan drie toestellen verloren. Twee daarvan komen met elkaar in botsing, terwijl een derde piloot, William Brewster Morgan, door een Messerschmitt Bfl09 te grazen wordt genomen en voor de kust van Oostende gewond in zee terechtkomt. Hij belandt in krijgsgevangenschap en na verzorging in een Brussels hospitaal mag hij voor de resterende duur van de oorlog genieten van de Duitse gastvrijheid in Stalag Luft 111, Sagan. Hij overleeft de oorlog, wat jammer genoeg niet was weggelegd voor de beide andere piloten, lLt Gor­don H. Whitlow en Lt Leland L. Macfarlane.

Over hen vermeldt een officieel verslag van de Amerikaanse Luchtmacht (MACR, Missing Aircrew Report): "...Beide vliegtuigen werden voor het laatst opgemerkt terwijl ze boven land vijandelijke toestellen achternazaten nabij Gent, ongeveer om 13u50. Ze waren betrokken bij een botsing in de lucht. lLt Whitlow stortte neer na­bij de Belgisch-Nederlandse grens in het gehucht Den Hoorn, on­geveer 7 mijl ten noordoosten van Brugge en werd begraven op het kerkhof van Moerkerke; Lt Macfarlane crashte in Donk naast de Heirweg in Maldegem."

1° Lt Gordon H. Whitlow, officicr-vliegenier bij het USAAF 334° Fighter Squadron (voorheen RAF 71°Eagle Squadron) (Fotoverzamcling Doris Samuelson, Riverton, Wy. U.S.A.)

Ooggetuigen op de grond zijn evenwel steeds unaniem geweest: op het ogenblik van de botsing waren geen Duitse jachtvliegtuigen in de nabijheid; de Amerikaanse toestellen voerden op grote hoogte samen een schijngevecht uit ("ze waren aan het spelen" zei men). Er mag worden verondersteld dat ze "dogfighf’-tactieken aan het inoefenen waren, dit zijn wervelende luchtgevechten op korte afstand tussen twee of meerdere vijandelijke jachtvliegtuigen (zoals vechtende honden) waarbij het er op aankomt zich zodanig achter de tegenstander te maneuvreren dat hij, al is het maar voor enkele seconden, in het vizier verschijnt cn de boordkanonnen hun dodelijk werk kunnen doen. Snelheid, wendbaarheid en vliegervaring zijn hierbij van doorslaggevend belang.

Hoe het ook zij, met een daverende klap die kilometers in de omtrek de bevolking deed opschrikken, botsten de toestellen omstreeks 14u50 (een uur tijdsverschil met Groot-Brittannie) tegen elkaar en gierden met een huiveringwekkend, angstaanjagend gehuil naar de grond. Wie niets had gemerkt van het drama in de lucht vroeg zich geschrokken af wat er gebeurde. Er werd verteld dat sommige leerkrachten in de Moerkerkse dorpsscholen die hun pupillen hadden ingeprent bij bombardementen, beschietingen of enig ander oorlogsgevaar onverwijld dekking te zoeken ondcr hun banken, de theorie sneller in de praktijk omzetten dan de jonge snaken zelf...

1 Lt Whitlow's Thunderbolt stortte te pletter op Den Hoorn langs de Schoeperstraat op een perceel dat bekend staat als de Kromming, hijzelf werd levenloos aangetroifen nabij het toestel. Leland Macfarlane's verhakkeld lichaam bevond zich tussen de brokstukken van zijn vliegtuig dat was neergekomen langs de Heirweg in Donk op een veld achter de woning van Prosper Van Loo.

De akte van overlijden in het gemeenteregister van Moerkerke, ondertekend door de Heer Sylvain Heyneman, Burgemeester, vermeldt dat door "Maenhout Achiel, veldwachtcr, vijftig jaar en Boelens Raymond, handelaar, oud twee en vijftig jaar, beiden wonend te Moerkerke” aangifte werd gedaan van het overlijden van "Whitlow Gordon Ik, officier-vliegenier van de luchtmacht der Vereenigde Staten, wonende te Denver (Colorado) V.S.A." De identiteitsplaatjes, gevonden op het lichaam van de pi loot, droegen tevens de aanduidingen "Offr. Melh. 116 462 R.A.F." Het zijn deze gegevens die werden aangebracht op het houten kruis op Gordon's graf in Moerkerke.

Gordon Whitlow werd door de Duitse bezetter met militaire eer ter aarde besteld op het kerkhof naast de St. Dionysiuskerk van Moer­kerke. Zijn graf zou door velen die de Geallieerde zaak gcnegen waren onverdroten met bloemen versierd worden, hetgeen uiteraard de wrevel opwektc van enkcle duitsgczinde parochianen en soms aanleiding gaf tot incidenten die kwalijk hadden kunnen aflopen doch meestal uitmondden in heimelijk leedvermaak en schimpscheuten in de richting van de tegenpartij.

Voorlopig graf van Gordon H. Whitlow op het kerkhof van Moerkerke. (Fotoverzameling Maria Vande Casteele, Moerkerke) 

Graf van Gordon H. Whitlow op de militaire begraafplaats, Arden­nes American Cemetery in Neupre nabij Luik (Vak D, Rij 6, Graf 43) (Fotoverzameling Andre Morre, Knokke)

In 1945 werden Gordon's stoffelijke resten overgebracht naar het Ardennes American Cemetery in Neupre (Neuville-en-Condroz), zo'n twintig kilometer ten zuidwesten van Luik en er bijgezet in Vak D, Rij 6, Graf 43. Dc ruim 36ha grote begraafplaats met haar monumentaal gedenkteken en meer dan 5.300 kruisen van Carrarisch marmer maakt op de bezoeker een onvergetelijke indruk door haar sobcrhcid, ingetogen rust en onberispelijk onderhouden grasvelden en paden.

Leland Macfarlane's laatste rustplaats bevindl zich in Epinal in de Vogezen (Frankrijk) waar eveneens meer dan 5.000 Amerikaansc militairen bcgravcn liggcn.

Postuum werd beide piloten het Purple Heart toegekend, een onderscheiding die wordt verleend aan wie in dienst van de Amerikaanse Strijdkrachten in actie gewond raakt en aan de nabestaanden van officieren of soldaten, gesneuveld of gestorven aan vcrwondingen opgelopen bij gevechtsacties.

Stukjes familie- en oorlogsgeschiedenis

Gordon was de aangenomen zoon van Cyril en Rena Whitlow. Beroepshalve oefende Cyril verschillende lcidinggevende functies uit in het onderwijs. Het kinderloos echtpaar had benevens Gordon ook een meisje geadopteerd en woonde vele jaren in Denver, Colo­rado. Cyril en Rena werden niet door het noodlot gespaard: het dochtertje stierf op haar derde verjaardag aan de kinkhoest; met Gordon verloren ze in 1943 hun enig overblijvend kind.

Gordon was van kindsbeen af gefascineerd door alles wat met vliegen te maken had en bouwde zelf modelvliegtuigen. Na zijn hogere studies besloot hij, zoals honderden andere Amerikaanse jonge mannen voor hem, dienst te nemen bij de R.A.F. en werd in juli 1942 als jachtpiloot opgenomen in N°71(Eagle)Squadron. Net als 121 en 133(Eagle)Squadron bestond dit eskader hoofdzakelijk uit Amerikaanse piloten -vandaar de toevoeging "Eagle", een verwijzing naar het Amerikaans symbool, de arend of adelaar. Aanvankelijk was de leiding evenwel in handen van Britse officieren. Ondertussen waren de Verenigde Staten, die na de Japanse aanval op Pearl Harbour op 7 december 1941 de oorlog hadden verklaard aan de Asmogendheden, begonnen aan de uitbouw van een ontzaglijk luchtleger in Groot-Brittannie. Zo werd onder meer beslist de drie Eagle Squadrons van de Britse R.A.F. over te hevelen naar het 8e Amerikaanse Luchtleger. De piloten konden wel zelf kiezen of ze bij de Royal Air Force wensten te blijven of liever bij de USAAF werden ingelijfd. Het merendeel verkoos de overstap naar de Ame­rikaanse Luchtmacht: de soldij was heel wat hoger, het uniform veel aantrekkelijker, uitrusting en materieel waren Amerikaans, kortom, men voelde er zich meer thuis. De bevelsoverdracht vond officieel plaats op 29 September 1942. In de gutsende regen werden op de basis Debden de RAF.-vlag gestreken en de Stars and Stripes gehesen en zo werd N°71 (Eagle) Squadron voortaan het 334FS (Fighter Squadron) waartoe Gordon dus behoorde toen hij op Den Hoorn om het leven kwam.

Slechts de piloten die deel hadden uitgemaakt van de Britse Eagle Squadrons waren gemachtigd op de mouwen van het uniform een bijzonder kenteken te dragen dat hen onderscheidde van hun collega's die enkel onder Amerikaans bevel hadden gediend. Het stede een arend voor met gespreide vleugels waarboven de initialen "E.S."

Ouderliefde zonder grenzen

In Engeland had de knappe, roodharigc Gordon een meisje leren kennen, de mooie Betty Burrows die bij de Women's Air Force diende.Zij hadden zich verloofd en het leven lachte hen toe - tot de fatale dag van 21 mei 1943. Na de oorlog liet Gordon's pleegvader Cyril het meisje naar Denver overkomen. Haar ouders waren gestorven en een zuster die in Londen woonde was het enige familielid dat haar nog overbleef. Betty werd door Rena en Cyril behandeld als hun eigen dochter. Na verloop van tijd kreeg ze opnieuw kennis, huwde en schonk het leven aan drie kinderen. Engeland bezocht ze nog tweemaal maar ze zei dat ze er niet meer zou willen wonen, er waren te veel droevige herinneringen. Ze is gestorven rond de eeuwwisseling.

Van Gordon’s naaste familieleden zijn enkel nog een nicht en een kozijn in leven. Het verhaal van de botsing in de lucht en het graf naast de kerk kwam als een volslagen verrassing voor hen. Nooit hadden ze iets vernomen omtrent de juiste omstandigheden van Gordon's dood en al is na 62 jaar de pijn van het verlies wel gesleten, hij maakt nog steeds deel uit van hun dierbaarste jeugdherinneringen. Voor het medeleven en respect dat de Moerkerkse bevolking heeft betoond door het graf in ere te houden en met bloemen te versieren tijdens de oorlog zijn zij oprecht dankbaar. Rena Whit­low stierf in 1967, Cyril in 1979, op respectievelijk 82-en 92-jarige leeftijd. Niets kon hun liefde voor Gordon duidelijker aantonen dan hun beslissing om zich te ontfermen over het Engels meisje Betty dat ze enkel kenden uit brieven maar dat ze in hun hart sloten omdat hun zoon het beslist zo had gewild.

Bibliografie, briefwisseling en bronnen:

• -Air War Europa - America's Air War against Germany in Europe and North Africa - Eric Hammel - Pacifica Press
• -Losses of the 8th and 9th Air Forces - Stan D. Bishop and John A Hey MBE - Bishop Book Productions
• -The Eagle Squadrons - Vern Haugiand - TAB Books
• -Caged Eagles - Vern Haugiand - TAB Books
• -The Mighty Eighth War Manual - Roger A. Freeman - Cassell & Co
• -Duel boven Belgie (Belgie in Oorlog 10) - Cynrik De Dccker- Jean-Louis Roba - Uitgeverij De Krijger
• -De Slag om 't Molentje- Moerkerke 1944 - Roger Morre - de Eecloonaar
• -Duikspringen in de tijd van toen - Roger Morre - Druk. Van Hoestenberghe p.v.b.a.
• -Jere De Backer, Denver, Co. U.S.A.
• -Mrs. Doris Samuelson, Riverton, Wy. U.S.A.
• -Harold Houk, Moran, Ks. U.S.A.
• -Daniel De Baele, Den Hoorn
• -Leo Bral, Assebroek
• -Jacques De Vos, St. Kruis
• -Mevr. Julia Raparlier, St.Kruis
• -Mevr. Maria Vande Casteele, Moerkerke
• -Romain Verniest, Sijsele

Nawoord

Romain Verniest is in het bezit van een brief, daterend van 31 ja- nuari 1946, door Gordon’s pleegvader Cyril Whitlow gericht aan Constant Gaudesaboos, Dorp 159, Moerkerke en waaruit blijkt dat Cyril er van op de hoogte was dat zijn zoon in Moerkerke begraven was. Een neef die destijds in Antwerpen bij de Amerikaanse strijdkrachten diende, had zelfs een bezoek gebracht aan Moerkerke in oktober 1945 en foto’s opgestuurd van het graf. In zijn brief dankt Cyril onder meer de Moerkerkse bevolking voor de bloemen op Gordon’s graf, ondanks de risico’s waaraan ze zich daardoor blootstelde.