Een boeiend monumentje in Damme waarvoor bescherming is gevraagd

Een boeiend monumentje in Damme waarvoor bescherming is gevraagd

Denis Raman

Foto Hendrik De Leyn : De Slekkeput 2002

Inleiding: op 27 maart 05 verscheen op het TV scherm van de zender Focus een bericht waarover duidelijkheid werd gevraagd:

Berichten van de gemeenteraad Damme:

"Afdekken restanten Sleckeput in de stad Damme, begroting 8.546 euro incl. BTW, met een gevraagde toelage van de stad Damme van 80 % aan de Dienst Monumenten en Landschappen".

Een vorig bericht in de krant (onder kenletters DDB) vond uiteraard ook onze aandacht:

" Subsidie voor project rond stadswallen Damme. Het natuurreservaat " OUDE STADSWALLEN' in Damme geniet mee van een Europese subsidie van bijna 400.000 euro. Met het bedrag wordt het project 'Staats-Spaanse linies 1' opgezet, dat het militaire erfgoed uit de Tachtigjarige oorlog en de Spaanse Successieoorlog wil herwaarderen. Het project omvat ook de verdere herinrichting van de stadswallen in Damme. De stadswallen zijn een 70 hectare groot natuurreservaat waar de restanten van de Spaanse vestingen uit de 17de eeuw nog duidelijk zichtbaar zijn."

Geachte lezer, dat zijn twee bijzonder belangrijke berichten die officieel en publiek zijn bekendgemaakt. Wij vonden het nuttig om de bevoegde instanties om uitleg te vragen en dat werd gedaan via de voorzitter van de heemkundige vereniging aan Schepen Louis De Keyser.

Samenvattend schrijven gericht aan de heer Louis De Keyser op 28.03.05:

"Mijnheer de Schepen,

Onze heemkundige vereniging is volgens haar statuten bezig met bescherming en behoud van Damse geschiedkundige waarden... We wensen op de hoogte te worden gesteld van juiste informatie ... vanaf 1998 tot op heden... Welke toekomstperspectieven kunnen we in het verdere beleid van de stad Damme verwachten over andere beschermde monumenten?... Op onze diverse vragen tot onderhoud bleek zowel Monumenten en Landschappen als de stad Damme niet bereid om iets aan de 'Sleckeput' te doen, niettegenstaande onze eigen inbreng..."

Schepen De Keyser heeft op die prangende vragen getracht volgende antwoorden te formuleren via een schrijven van 31.03.05.

"Betreffende de Sleckeput was het de bedoeling van het Stadsbestuur deze sluis te restaureren. Er werd daarvoor op de begroting 'buitengewone dienst -sinds 2003- een bedrag voorzien van 5.169 euro (gemeentelijk aandeel) op een totale raming van 25.000 euro. De uitvoering was voorzien voor 2004. Tijdens de collegezitting van 12.07.04 namen wij echter kennis van het advies van de heer Deventer, Erfgoedconsulent bij Monumenten en Landschappen."

Ik apprecieer het antwoord van de Schepen als hij verder informeert:

"Naar aanleiding van uw vraag i.v.m. het toekomstperspectief voor de zgn. Sleckeput, melden wij u dat we bij ons eerder standpunt blijven om dit af te dekken. In functie van het behoud van dit monument, vormt de waterhuishouding immers een zeer belangrijke factor; het waterpeil dient vrij hoog en constant te blijven wanneer de restanten in onafgedekte toestand blijven liggen. Op dit moment kan dit peil niet gegarandeerd worden en zorgt dit voor het verder verval van het monument. Bovendien impliceert de huidige bouwfysische toestand van de restanten en de blootstelling aan weer en wind, een zware en grondige restauratie wat een grote financiële inspanning zou vragen van verschillende partijen. Los van deze financiële overweging, zou een zeer beperkt deel van de constructie zichtbaar zijn voor de bezoeker (na restauratie) gezien de vereiste hoge waterstand, wat zijn educatieve waarde als voorbeeld van een historisch sluizenconstructie beperkt, mede door het fragmentaire en exemplarische karakter. Daarom blijkt afdekking van de restanten met kalkrijk zand de beste waarborg voor een behoud van deze archeologische restanten, zoals ook voor andere archeologische restanten nabij de stadswallen reeds toegepast werd.”

De site zal dus afgedekt worden met een aanduiding van foto + tekst.

Dat antwoord wil ik uiteraard bevestigen.

Op de interpellatie van het krantenartikel over een subsidie aan de stad Damme project ‘Damse Stadswallen’ verkreeg ik een ruime tekst – als antwoord op mijn vraag – van schepen Louis De Keyser, waarvan ik een samenvatting laat volgen.

Wat nu de ‘Staats-Spaanse linies’ betreft: het project INTEREG III a-EUREGIO SCHELDEMOND, focust op de forten, verdedigingswerken en linies uit de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) en Spaanse Successieoorlog (begin 18de eeuw). Het grensoverschrijdende krekengebied – ook onze streek – vormde in de 16de, de 17de en de 18de eeuw het strijdtoneel voor de heerschappij van de Lage Landen. Bij de Vrede van Munster in 1648 werd de grens bepaald tussen de ‘vrijgevochten Lage Landen en het Spaanse rijk’. Mits enkele aanpassingen werd die ook de HUIDIGE GRENS TUSSEN NEDERLAND EN VLAANDEREN.

Dat zogeheten project ‘Staats-Spaanse Linies’ omvat een integrale en grensoverschrijdende aanpak met betrekking tot behoud, herstel en ontwikkeling van historische verdedigingswerken. De bedoeling van het project is de verschillende forten en verdedigingswerken te herwaarderen en ze op die manier opnieuw onder de aandacht te brengen: ook het herinrichten van een deel van de Stadswallen van Damme behoort tot het projectvoorstel. Einde tekst.

Maar we gaan even nader op het voorstel in: dus wat betreft :

‘STADSWALLEN VAN DAMME’

De stadswallen van Damme werden aangelegd in de Tachtigjarige Oorlog. Ze zijn de verdedigingselementen uit de 17de eeuw. Maar de stadsomwallingen dateren wel al vanaf de 13de eeuw. Toen bestonden de verdedigingssystemen uit een verdedigingsgracht rond de stad, die aan iedere ingang van de stad beveiligd was door een poort, omgeven door barbakanen, en nog aangevuld met bolwerken. Maar in het begin van de 17de eeuw voldeden deze fortificaties niet meer. Met de eerste delen van de nieuwe stadsversterking werd gestart in 1617. Van deze nieuwe fortificaties bestaat er een mooi plan dat opgemaakt werd door Guil. Flamen in 1617. Dat plan bevindt zich in de Spaanse archieven van Simancas. (M.P.gD. IV-86, blad 59 Jacques De Groote boekje ‘Het Hoornwerk Van Damme 1701-1702 door Antoine -François Lemercier de Senneton de Chermont").

In het Interreg II programma is gestart met de restauratie van twee delen van de Oude Stadswallen van Damme: één deel aan de Zeugeslag (vlak bij de molen van Damme) en een ander aan de Polderstraat (ten zuiden van de stad). In het project aan de Zeugeslag werd de buitenvesting of het glacis opnieuw aangelegd en werd de buitengracht ook aangelegd. Het geheel werd ontsloten met een wandelpad, dat ook toegankelijk is voor rolstoelgebruikers. Aan de Polderstraat werd ook de buitenvesting en de buitengracht opnieuw aangelegd. Ook een groot deel van de binnenvesting en de aanzet van de ravelijn werden hersteld. Een pad maakte het geheel ontsloten voor recreanten.

Tot zover de synthese van de ontvangen teksten via schepen Louis De Keyser en met nota's uit het opzoekingwerk van Jacques de Groote.

Een visie van de heemkundige vereniging.

De kant van de ROMBOUTSWERVEDIJK, de noordelijke zijde van de Damse Stadswallen, blijkt mogelijk in het restauratiedossier te zitten: de buitenvesting, de buitengracht, de binnenvesting met de ravelijnsgracht kunnen hersteld worden. Ook hier zijn kansen voor recreatief medegebruik door de aanleg van een wandelpad. Natuurpunt is eigenaar van de gronden. In uitbreiding is samenwerking met particuliere eigenaars mogelijk, althans dat is de toon en de tekst die in de tekst 'Projectaanvraag Interreg III a-Euregio Scheldemond pagina 8-9 en verder te lezen staat'. Maar is dat de huidige teneur en de doelstelling van het Damse stadsbestuur of spelen die niet meer mee?

We lezen uit verdere teksten van ‘Projectaanvraag Interreg III a-Euregio Scheldemond pagina 9: ...’ dat er archeologisch vooronderzoek wordt uitgevoerd. Dat zou de bedoeling hebben een goede beschrijving te maken van het materiaal dat wordt vergraven voor het project. Dat kan zijn redenen hebben om geen ongedocumenteerd materiaal weg te graven en ook de exacte diepte van de walgrachten te bepalen...’

Ook daarover valt er wel het een en het ander, zoals de volksmond zegt, te vertellen.

Voor de lezers van deze teksten - onze leden van de heemkundige vereniging ’t Zwin rechteroever Damme - is het wel duidelijk te vermelden dat Natuurpunt in de stad Damme als vereniging al heel veel eigendommen heeft verworven met het geld van de ‘sponsors-leden’ die uiteraard van natuur houden. Als dat geen waarheid is, bestaat Natuurpunt niet meer. Maar uiteraard geachte lezer, niet iedereen is gebaat met alleen natuur. Onze brave gemeenschap heeft recht om spreken en dat hoeft hoegenaamd niet met geleerde woorden en – of wettelijke teksten. Wat wij - als heemkundige vereniging - bedoelen ligt in de geschiedkundige invulling en herstelling van een stedelijk archeologisch patrimonium in de stad Damme. Eigenlijk in het verlengde van de aankopen door Natuurpunt maar met een preciezere en andere uitwerking die een heel andere invulling van ons verleden beklemtoont. Dat gegeven is nog steeds onderschat: heel wat andere gemeenten in Vlaanderen werken met een culturele-natuur-geschiedkundige gevoeligheid en verantwoordelijkheid: voor bestemde gronden en gebouwen, vanuit het verleden zelfs, en met een gemeenschappelijke visie naar de toekomst toe, waar zowel natuur, heemkunde, politiek en de sociale sector de handen in elkaar slaan. Er is geen winnaar: maar wel de hele gemeenschap. Zou dat kunnen duiden op een knowhow die helaas niet bestaat? Grapje?

In Damme is het bijlange nog niet zover. Men leeft nog niet op een niveau van die andere gemeenten die er alles aan doen om zich telkens cultureel weten te herwaarderen en zo proberen een hoger trapje te bereiken. Zij doen dat met contacten te leggen naar de basis: de kleine groeperingen die heel veel wetenschap en dorpskennis bezitten. Ik druk me voorzichtig uit. Maar de uitdaging is er en blijft en we kunnen alleen maar hopen dat de beleidsmensen werkelijk opstaan en zich kenbaar maken. Bange leiders en loze beloften hebben nog nooit geholpen, alleen zelfbedrog geprezen, maar dat komt na verloop van tijd toch wel uit. Precies ook daarom is heemkunde in de stad Damme geen ijdel en onbegrijpend woord meer. Wait and sea en blij zijn we voor die interessante leden die de club steunen.

Damme Het Hoornwerk van Damme 1701-1702° pag. 12