De Onze-Lieve-Vrouwekapel van de Waterhoek

De Onze-Lieve-Vrouwekapel van de Waterhoek

Guido Vermeersch

De Waterhoek is een straatnaam genoemd naar het gehucht "Waterhoek" in Moerkerke, gelegen ten zuiden van het Leopold- en het Schipdonkkanaal. Op tweehonderd meter van de Molentjesbruggen richting Damme treffen we dit kleine gebouwtje aan. Het eenvoudige, mooi witgeschilderde kapelleke, met rode dakpannen op het schuine dak, heeft de tand des tijds goed doorstaan. Aan de noordkant overschaduwd door de eindeloze rijen populieren van de kanalen. Aan de zuidkant hebben we een prachtig panorama van het dorp en de kerk.

In het kapelleke stellen we onmiddellijk vast dat er hier volk over de tegelvloer komt: bloemen, kaarsen, ex-voto's. Aan de muur: een eikenhouten beeld van Maria met het Kindje Jezus. Bij nader toezien merken we dat het beeld in een sloepje staat, en daar op gegraveerd: "O.L.Vr. van de Waterhoek".

In het boek van Prof. Luc Devliegher, "Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen", deel 4 - De Zwinstreek, wordt het op blz. 137 als volgt beschreven: "Kleine overwelfde bakstenen kapel (buitenwerks 175 cm. lang, 190 cm. breed); eindgevel met vlechtingen afgewerkt. Op de eindmuur is in stuc een Lodewijk XVI-strik aangebracht."

Een foto van 1970 in dat zelfde boek (afbeelding 306) toont ons hoe het kapelleke toen verwaarloosd was. Nu is het weer goed onderhouden, dank zij de zorgen van de familie August Dewaele-Coene, die er ook de eigenaar van is. Gustje, zoals hij door iedereen gekend was, is onlangs overleden. Zijn zoon Eric heeft nu die taak op zich genomen.

Het kapelleke is er gekomen in 1884 (jaartal boven de ingang) uit dank aan O.L.V. voor de redding uit het water, na een overstroming. Die overstroming kwam er in 1830 toen België zich losscheurde van de Nederlanden en onafhankelijk werd.

Al het oppervlaktewater volgde de helling van de bodem, richting Westerschelde dus. De Blauwe Sluis te Lapscheure loosde het water in de kreek, het Lapscheurse Gat, waar het over Nederlands grondgebied naar de Westerschelde stroomde. Sinds de afscheuring van 1830 weigerden onze Zeeuwsvlaamse noorderburen het Belgische water op hun grondgebied; zij stopten de sluis aan hun kant dicht, zodat gans de streek, vooral Moerkerke en Lapscheure, een jarenlange watersnood kende.

Deze ellende heeft uiteindelijk geleid tot het graven van een kanaal, dat het water over Belgisch grondgebied rechtstreeks naar de zee leidt. Pas in 1847 was het Leopoldkanaal klaar en kwam er een einde aan de overstromingen. Maar niet aan het einde van de waterellende: de verzopen landerijen moesten eerst nog terug droog komen en dat heeft ook nog jaren geduurd. Zo kwam de streek aan zijn naam: Waterhoek.

Toen de grond weer kon bewerkt worden bouwde men uit dankbaarheid een kapel. De verering van Maria kende een hoge bloei, hoewel dat ook niet is blijven duren. Sedert 1980 echter wordt de Mariaverering weer aangewakkerd dank zij mijn oom Broeder Longinus Vermeersch († 1992).

Br. Longinus (Cyriel Vermeersch) trad in 1931 het Klooster bij de Broeders van O.L.Vrouw van Lourdes-Oostakker. Hij komt hier zelf aan het woord (tekst uit het familieblad "KONTAKT" 1982):

"Op de laatste hoeve van het grondgebied Moerkerke werd ik, de jongste van 12, in 1912 geboren. Mijn oudere broers en zusters zijn in Moerkerke dorp, in het huis café "De Vrede" geboren. Onze ouders waren diep christelijke mensen. Onze mama koesterde haar leven lang een grote devotie tot Maria. Wanneer we in haar gezelschap naar de zondagsmis gingen, hielden we telkens halt aan het kapelleke om te bidden.

Ze moedigde ons aan, telkens we daar voorbijkwamen, een weesgeroetje te bidden of een stil schietgebed te zeggen. Hoe dikwijls ik kaarsen heb mogen aansteken voor een of andere intentie, is niet te zeggen. Is deze Mariale devotie van mijn mama zaliger de grote oorzaak geweest dat ik in een Congregatie geroepen ben, die bijzonder aan Onze Lieve Vrouw toegewijd is?"

Wanneer ik nu langs Moerkerke kom, breng ik graag een bezoekje aan dit kapelleke.

Zo gebeurde het op een zomerse dag dat ik de heer August Dewaele ontmoette, op wiens grond het kapelleke staat. Met veel belangstelling luisterde hij naar mijn jeugdverhaal. Het werd een interessant gesprek, zodat wij akkoord kwamen om het wat nieuw leven in te blazen". Gustje ging met volle moed aan de slag en met een truweel mortel, een verfkwast en een schaaf werd het weer als nieuw.

Sinds 1982 wordt onder impuls van nonkel Broeder een jaarlijkse bedevaart ingericht. Het is de familie Vermeersch – De Bleeker die ieder jaar op de laatste dinsdag van de maand augustus samenkomt in café "De Vrede" om dan gezamenlijk tot aan het kapelleke te wandelen, waar de paternoster gebeden wordt, afgewisseld met intenties die door eigen familieleden worden voorgelezen en met Marialiederen. Er is zelfs een bedevaartlied gedicht en gecomponeerd: "Lief Vrouwke van de Waterhoek".

Na afloop keren we terug voor een gezellige koffietafel. Sedert enkele jaren is de familiebedevaart aangevuld met de familie Vlamynck-Doens, een Moerkerkse aanverwante familie.

Vele jaren geleden verdween een Mariabeeld uit de kapel. De familie Dewaele verving het door een reproductie van het Mariabeeld van Lourdes. Br. Longinus, gesteund door verwanten en vrienden, wilde eerherstel brengen. De bekende kunstenaar Br. José Janssens kreeg de beschrijving van het geroofde beeld en uit een massief blok eikenhout beeldhouwde hij Maria, staande in een bootje, met op haar rechterarm, het Kindje Jezus, dat een kruisje in de hand houdt. Het sloepje verwijst naar de bootjes die een onmisbaar transportmiddel waren in de Waterhoek tijdens de jarenlange watersnood.

MOEDER MARIA, We noemen U hier bij ons

"Onze-Lieve-Vrouw van de Waterhoek". Het is één van de ontelbare namen die U gegeven worden. Onder die naam willen we U aanroepen.

Bid voor ons, H. Moeder en zuiver ons door het water van de genade, die Gij voor ons vraagt en altijd verkrijgt.

"Water" was de gesel van onze streek en maakte ze, lang geleden, tot moeras. Red ons, Moeder, uit het moeras van zonde en bekoring, van lauwheid en onverschilligheid.

Draag ons op Uw armen er doorheen zoals U Jezus droeg: veilig en warm in Uw liefde.

Haal ons uit de "hoek" van treurnis en eenzaamheid en leer ons Uw Magnificat zingen door ons te vergezellen in vreugd en leed, in lijden en dood.

U deed dat ook met Uw Zoon; en juist op dat laatste moment maakte Uw Zoon ons tot ZIJN broeders en tot UW kinderen.

Onze-Lieve-Vrouw van de Waterhoek, bid voor ons.

Bid voor Vlaanderen, voor de wereld, voor de kerk.

Bid voor alles waarvan U, door de genade van de H. Drievuldigheid, de Moeder zijt.

Amen.