Toespraak door de voorzitter ter gelegenheid van 20 jarig bestaan van de Heemkundige Kring ‘t Zwin rechteroever Damme
Denis Raman
Mijnheer de Burgemeester, Schepenen van de stad Damme,
Kerkraadbestuur Moerkerke,
Heemkundige kringen,
Sponsors en leden van ‘t Zwin rechteroever, beste vrienden en familie,
Het is mij een waar genoegen om u vandaag 22 september in deze Mayerlingzaal op het Kasteel van Moerkerke, hartelijk welkom te heten.
Ons 20 jarig bestaan willen wij vandaag eens in de verf zetten en ik belicht graag het uitzonderlijk gebeuren, hoe een heemkundige groep zich kan formeren en mensen aantrekken en mede daardoor een volwaardige geschiedkundige en culturele gemeenschap kan vormen.
Het systeem werkt: wij zijn met een twaalftal bestuursleden, heel diverse mensen, soms verschillend van mening, van talent, maar met eenzelfde doel: onze geschiedenis in Damme in al zijn vormen onderzoeken en verspreiden.
Onze bevindingen bundelen we in een tijdschrift, driemaandelijks uitgegeven voor 230 abonnees. Een bijzondere opgave, want zelfs al publiceren wij volkse overleveringen en gebeurtenissen die we onder de aandacht willen brengen, ook diepgaande studies worden doorgelicht.
Daarvoor hebben we de gepaste personen in onze redactieraad.
De website van de vereniging biedt de lezer de verdere aanvullingen: o.a. een bijzonder mooi beeldarchief wordt maandelijks aangevuld. Een enorme verrijking voor de vereniging. Daarvoor hebben we een webmaster.
Met bijzondere zorg worden heel wat schenkingen van mensen uit het dorp, of uit andere deelgemeenten gekoesterd en behandeld.
Niet alleen facebook heeft zijn intrede gedaan, maar ook de communicatiemogelijkheden via de website geeft ons de mogelijkheid vraagstellingen correct te kunnen beantwoorden.
Onze stichting van de kring heeft een rare kronkel. Een bizarre ontmoeting met Geert Van Poucke, een bijna wekelijkse samenkomst, hetzij bij mij thuis, of in ‘De Carina’, werd telkens een interessante babbel. Die werd in de tuin van het Kasteel van Moerkerke verder gezet met Michel Vandenbroucke, zoon van en moeder Weyn. En daarmee werden de gesprekken met ons drieën vertaald in een stichting.
In 1999, februarimaand, werd effectief de stap gezet naar een vereniging die aan heemkunde zou doen. Maar dat betekende eerst dat wij ons begaven op onbekend terrein. Michel al kennende, nam het initiatief om statutaire teksten en opzoekingen te doen waarmee we ons groepje geinteresseerden in een serieuze vereniging konden presenteren.
Nu, daarmee werd de definitieve stad gezet om een heemkundige vereniging en als VZW officieel bekend te maken en dat gebeurde in het Staatsblad.
Doelstellingen:
- Artikel 1 van onze statuten omvat alle opzoekingswerk op cultuurhistorisch en archeologisch vlak over het gebied dat zich uitstrekt op de rechteroever van het zwin tot aan de deelgemeente Vivenkapelle van de stad Damme.
- Artikel 2 belichaamt het bewaren van relicten en monumenten met een cultuurhistorisch verleden en het promoten daarvan.
- Atikel 3 is bedoeld het toegankelijk maken en het bevorderen voor het geven van informatie aan het publiek in onze archieven via ons tijdschrift, website, faceboek en het MIK (museum in kerk).
Heemkunde omvat vele aspecten: archeologie (de leer der oudheid). Een woord dat voor vele mensen onmogelijk klinkt, maar eigenlijk heel menselijk. Het gaat over de mens zelf, wat hij heeft gemaakt en wat hij ermee heeft gedaan. De recente onderzoeken in de momenteel opgehoopte gronden van de renovatiewerken in het kasteel van Moerkerke geven ons enorme nieuwe informatie over de eerste bewoners in de 13de en 14de eeuw. De heemkundige kring is de familie Vandenbroucke heel dankbaar om die onderzoeken te mogen doen. De tweede zondag van oktober kermiszondag, wordt er trouwens een tentoonstelling in de kerk gehouden en het gehele archief tentoongesteld.
Publicaties en verwezenlijkingen:
Het boek van Geert Van Poucke ‘Archiefbeelden Damme’ getuigt van een ongeëvenaarde schoonheid over Damme. Het boek werd gepubliceerd mede met de heemkundige kring en is op heden een historisch meesterwerk en bewerkt alle deelgemeenten van Damme. Trouwens, Geert was een echte ontdekker die we heel hard missen.
In 2003 kregen we de toestemming van de familie Roels-Wittevongel de boomkapel van de verongelukte piloot Marreyt, opnieuw in ere te herstellen. Vader en zoon Van Poucke construeerden de kapel en in aanwezigheid van de familie en de verloofde werd de inhuldiging voltrokken.
Het plan rijpte om vervolgens de aankoop te overwegen van de Sareptakapel. Ook deze kapel werd gerenoveerd en voor het publiek toegankelijk gemaakt. Een bord bij de ingang kleurt de rijke geschiedenis die er aan verbonden is.
In 2004 werden we eigenaar van een gekend Dams kapelletje: het O.L.V. van de Waterhoek, dankzij de familie De Waele. Maar wel met een bijzondere voorgeschiedenis. De WATERINGEN hebben meer dan duizend jaar geleden onze gebieden tot aan Brugge ingenomen, maar ook geteisterd. De kapellen zijn dus wel in grote getale ontstaan kort na 1830. De waterafvoer van het zuiden naar het noorden werd immers door de Nederlanders geblokkeerd. Wateroverlast bracht de bevolking in gevaar en er ontstonden ziekten. Kapelletjes werden her en der door de bevolking opgericht en O.L. V. verscheen bijna in iedere kapel. Mensen zochten troost en hoop op genezing.
Een parel aan de kroon is de realisatie van de Damse kapellenroute, 72 km lang en met 41 kapellen verspreid over de 8 deelgemeenten. Een schare medewerkers hebben maandenlang de geschiedenis van iedere kapel verzameld en beschreven, vele gesprekken met de plaatselijke bevolking opgenomen, naambordjes bij iedere kapel geplaatst en de wegbewijzering in kaart gebracht.
Een fototentoonstelling in de kerk van Vivenkapelle leidde de route in.
De oude wegwijzers die in vele dorpen gedumpt zijn, hebben we in oorspronkelijke staat hersteld en met de medewerking van de stad Damme opnieuw geplaatst: o.a. in de Vredestraat (Lapscheure), op de wijk ‘t Molentje en tenslotte op het kruispunt Sareptastraat Moerkerkebrug. Het team van de firma uit Aerschot, de fabrikant van wegwijzers, metaalconstructies en bruggenbouwers, heeft ons daarbij geholpen.
De Damse stadswallen werden uitgegraven. Ook wij als heemkundige vereniging hebben meegewerkt met Raakvlak en Natuurpunt om de historische ondergrond te onderzoeken, om nadien in de parochiezaal van Moerkerke met diverse teams - numismatiekmensen- natuur- puntmedewerkers- archeologen- en uiteraard onze leden- de gevonden voorwerpen op te kuisen. Spijtig genoeg konden wij van die relicten niets weerhouden.
Als het over topologie gaat hebben we het over straatnamen. Een formidabel initiatief - Damse straatnamen- gesteund door de Cerafoundation - hebben we maar gedeeltelijk kunnen uitwerken.
Toch stellen we nu in elke publicatie van ons tijdschrift een straatnaam ten gronde uitgewerkt, aan onze leden voor. De bedoeling is inzicht verwerven over plaatselijke oude beroepen, oude persoonsnamen, gebeurtenissen en de invloed van plaatselijke heiligen of schutspatronen.
De Gentse Lieve, een historische oogappel van de 13de eeuw in onze streek, een unieke waterloop, een gegraven kanaal dwars door Vlaanderen- Gent verbinden met Damme. Twee historische steden. Wat een rijkdom. Vergane glorie, maar nu meer dan ooit, Europese belangstelling en onderzoeken met moderne middelen -drones- nieuw kaartmateriaal opmaken over de Hanzesteden: de sites Hoeke, Monnikerede en Damme geven ons nieuw inzicht over politiek, economie, ambachten en het sociale leven in de voorbije eeuwen in die unieke zwinstreek.
Het Vlaams decreet van lijkbezorging (2004) gaf ons de gelegenheid om samen met prof. Jan Van Cleven een onderzoek te doen op de Damse kerkhoven. Zo groeide het idee uit tot het bewaren van de mooie grafmonumenten op alle begraafplaatsen waarbij de vorming van een reglement van peter/meterschappen i.s.m. de stad Damme tot stand kwam.
In 2008 mochten we professor Taeldeman strikken met een voordracht van onderzoek over dialectologie in onze Vlaamse contreien en opgeluisterd met de gekende volkszanger Eric Wille - die een repertorium met liederen van Karel Waeri- en Tamboer in deze Maeyerlingzaal ten gehore bracht.
Onze heemkundige kring streeft er naar ook de jeugd te betrekken in het heemkundig gebeuren. Samen met de plaatselijke scholengemeenschap organiseren wij rondleidingen in het kasteel en bieden informatie aan: kinderen hebben wel belangstelling naar het verleden om het heden te begrijpen. Het toekomstige nieuwe onderwijsplan zal onvermijdelijk het leervak ‘geschiedenis’ opnieuw invoeren. Geschiedenis verwijst naar alles wat in het verleden plaats vond. De schoolgaande jeugd heeft daar echt boodschap aan, en het is aan ons om die belangstelling aan te wakkeren.
Er is geen museum zonder archief, geen voorwerp zonder context. Het MIK- museum in kerk - biedt jongeren gelegenheid om archieven te raadplegen en hun thesis aan te vullen. Het museum, voorheen de Veronicakapel in de Sint Dionysiuskerk van Moerkerke, is mede opgericht met steun van de kerkfabriek Moerkerke. Wij hebben er het enorme fotoarchief van onze streek verzameld en geïnventariseerd, historische kaarten, omlopers, studies, oude documenten, de vele gekregen schenkingen van onze bevolking, en ook een massa rouwbrieven en registers van het kerkelijk patrimonium, ... Ze kunnen er worden geraadpleegd. Er is wel iets te zien, beste aanwezigen.
Ik besluit: Onze overtuiging is dat de toenadering tot cultureel erfgoed, zeker in Damme, bijdraagt tot meer levenskwaliteit.
Het vrijwilligerswerk dat wij vandaag beoefenen in de heemkundige kring, zou tezamen met de lokale besturen een vast beleidsthema kunnen worden. Een stadsarchivaris zou wellicht het unieke Dams patrimonium van alle deelgemeenten helpen behouden.
We danken de cultuurgroep van de stad Damme voor hun steun en medewerking. Tevens betrekken we de bijzondere groep sponsors in deze hulde. Ook deze mensen geven ons financieel een duwtje, en met die centen kunnen we onze leden om de drie maanden ons tij dschrift aanbieden. Een oprechte en speciale dank daarvoor. We deden de moeite om vandaag u een jubileumtijdschrift aan te bieden, tezamen met het pas uitgegeven boek 75 jaar Molentje WO II opgemaakt door Caroline Terryn. Beide uitgaven zijn ter plaatse of bij inschrijving te verkrijgen.
Ik dank u.
Foto’s © Hendrik Demol
Op de viering 20 jaar ‘t Zwin Rechteroever mochten we een talrijk opgekomen aandachtig publiek verwelkomen. Na de toespraak door voorzitter Denis Raman (rechts boven) volgde een powerpointvoorstelling over het Kasteel van Moerkerke van Burcht tot Feestzaal.
Auteur van De Slag om ’t Molentje Caroline Terryn toont het boek aan Mia Provoost wiens bijzondere lijdensweg ruimschoots aan bod komt in het boek.
[DOWNLOAD HET OORSPRONKELIJK DOCUMENT]